lipu-sona/pages/pl/3.md

% toki pona: strona 3 – czasowniki i dopełnienie
% /dev/urandom
% 2021-02-26

Nowe słownictwo na tej lekcji:

| strona | znaczenie |
|----|----|
| e | (wskazuje obiekt/dopełnienie) |
| ijo | rzecz |
| ilo | narzędzie, przyrząd, maszyna, urządzenie |
| lipu | książka, dokument, papier |
| lukin | oko, patrzeć, widzieć, szukać |
| olin | miłość, kochać, współczucie, sympatia |
| pali | robić, pracować, działać, praca |
| pana | dawać, wysyłać, emitować, nadawać |
| telo | woda, ciecz, nawadniać, czyścić |
| tomo | dom, pokój, budowla |

Najprostsza budowa zdania z czasownikiem wygląda następująco:

> [rzeczownik] li [czasownik]

Przykładowo:

> mije li pali. — Mężczyzna pracuje.

Przymiotniki mogą zostać umieszczone zarówno po rzeczownikach,
jak i czasownikach. W tym drugim przypadku obejmują funkcję przysłówka.

> jan wawa li pali pona. – Silna osoba pracuje dobrze.

> %warning%
> Ponieważ przymiotniki i czasowniki używają tej samej struktury,
> mogą zaistnieć sytuacje, w których będą trudne do odróżnienia.
> Na przykład wyrażenie „mi moku” może oznaczać „jem” lub „jestem jedzeniem”.

> %info%
> Czasowniki nie odmieniają się przez czas, dlatego zdanie „sina pali”
> może oznaczać „pracujesz” bądź „pracowałeś/-aś”. Istnieje sposób na określenie
> czasu, ale o tym na przyszłej lekcji.

Dopełnienie zdania, czyli to, na czym wykonywana jest czynność, wymaga
dodania partykuły „e” i użycia następującej struktury:

> [podmiot] li [czasownik] e [dopełnienie]

> jan wawa li pali e tomo. — Silna osoba buduje/tworzy dom.

Do dopełnienia również można doczepić przymiotnik.

> jan pali li pana e moku pona. — Pracownik podaje dobre jedzenie.

Oto przykładowe zdania:

> jan pona mi li pona e ilo lukin. — Mój przyjaciel naprawia narzędzie
> do patrzenia (okulary, lornetka, mikroskop, itd.).

> mi telo e moku. — Ja myję jedzenie.

> mi olin e meli mi. — Kocham moją żonę.

> %warning%
>
> Słowo „lukin” nie opisuje wyglądu, a samą czynność patrzenia, dlatego
> by prawić komuś komplementy na temat tego pierwszego, używa się
>
> > sina pona lukin. — Wyglądasz dobrze. („Jesteś dobry/-a wizualnie”.)
>

## Ćwiczenia

A teraz spróbuj przetłumaczyć podane zdania na polski:

* jan lili li pana e telo lukin.
* ona li lukin e lipu.
* soweli ike li utala e meli.
* jan utala li moku e kili suli.
* soweli lili li moku e telo.
* mi telo e ijo suli.

A następujące zdania na toki ponę:

* Ona kocha wszystkich ludzi.
* Łazienka („pokój wody”) jest dobra.
* Wydaję dokumenty.
* Zły wojownik patrzy na twój dom.
* Moje narzędzia działają dobrze.

[Odpowiedzi](pl/answers#p3)

> %page-nav%
> [Poprzednia strona](pl/2)
> [Strona początkowa](pl)
> [Następna strona](pl/4)