Upload New File

pages/tokipona/pl_3.md

@@ -0,0 +1,91 @@
+% toki pona: strona 3 — czasowniki i dopełnienie
+% /dev/urandom
+% marzec 2020
+
+Nowe słownictwo na tej lekcji:
+
+| strona | znaczenie |
+|----|----|
+| e | (wskazuje obiekt/dopełnienie) |
+| ijo | rzecz |
+| ilo | narzędzie, przyrząd, maszyna, urządzenie |
+| lipu | książka, dokument, papier |
+| lukin | oko, patrzeć, widzieć, szukać |
+| olin | miłość, kochać, współczucie, sympatia |
+| pali | robić, pracować, działać, praca |
+| pana | dawać, wysyłać, emitować, nadawać |
+| telo | woda, ciecz, nawadniać, czyścić |
+| tomo | dom, pokój, budowla |
+
+Najprostsza struktura zdania z czasownika wygląda następująco:
+
+> [rzeczownik] li [czasownik]
+
+Przykładowo:
+
+> mije li pali — Mężczyzna pracuje.
+
+Przymiotniki mogą zostać umieszczone zarówno po rzeczownikach,
+jak i czasownikach. W tym drugim przypadku obejmują funkcję przysłówka.
+
+> jan wawa li pali pona. – Silna osoba pracuje dobrze.
+
+> %warning%
+> Ponieważ przymiotniki i czasowniki używają tej samej struktury,
+> mogą zaistnieć sytuacje, w których będą trudne do odróżnienia.
+> Na przykład wyrażenie „mi moku” może oznaczać „jem” lub „jestem jedzeniem”.
+
+> %info%
+> Czasowniki nie odmieniają się przez czas, dlatego zdanie „sina pali”
+> może oznaczać „pracuję” bądź „pracowałem”. Istnieje sposób na określenie
+> czasu, ale o tym na przyszłej lekcji.
+
+Dopełnienie zdania, czyli to, na czym wykonywana jest czynność, wymaga dodania partykuły „e” i użycia następującej struktury:
+
+> [podmiot] li [czasownik] e [dopełnienie]
+
+> jan wawa li pali e tomo. — Silna osoba buduje/tworzy dom.
+
+Do dopełnienia również można doczepić przymiotnik.
+
+> jan pali li pana e moku pona. — Pracownik podaje dobre jedzenie.
+
+Oto przykładowe zdania:
+
+> jan pona mi li pona e ilo lukin. — Mój przyjaciel naprawia narzędzie
+>do patrzenia (okulary, lornetka, mikroskop, itd.).
+
+>mi telo e moku. — Ja czyszczę jedzenie.
+
+> mi olin e meli mi. — Kocham moją żonę.
+
+> %warning%
+>
+> Słowo „lukin” nie opisuje wyglądu, a samą czynność patrzenia, dlatego
+> by prawić komuś komplementy na temat tego pierwszego, używa się
+>
+> > sina pona lukin. — Wyglądasz dobrze. („Jesteś dobry/-a wizualnie”.)
+>
+
+## Ćwiczenia
+
+A teraz spróbuj przetłumaczyć podane zdania na polski:
+
+* jan lili li pana e telo lukin.
+* ona li lukin e lipu.
+* soweli ike li utala e meli.
+* jan utala li moku e kili suli.
+* soweli lili li moku e telo.
+* mi telo e ijo suli.
+
+A następujące zdania na toki ponę:
+
+* Ona kocha wszystkich ludzi.
+* Łazienka („pokój wody”) jest dobra.
+* Wydaję dokumenty.
+* Zły wojownik patrzy na twój dom.
+* Moje narzędzia działają dobrze.
+
+[Odpowiedzi](pl_answers.html#p3)
+
+[Poprzednia strona](pl_2.html) [Pierwsza strona](pl_index.html) [Następna strona](pl_4.html)