Upload New File

pages/tokipona/pl_10.md

@@ -0,0 +1,90 @@
+% toki pona strona 10 — czasowniki posiłkowe, czas i miejsce
+% /dev/urandom
+% marzec 2020
+
+Słownictwo na tej stronie — czasowniki posiłkowe:
+
+| słowo | znaczenie |
+|----|----|
+| kama | nadchodzący, przyszłość, przyszły, zdarzenie |
+| ken | móc, możliwość |
+| open | rozpocząć, otworzyć, otwarty |
+| pini | skończyć, koniec, zamknąć |
+| sona | wiedza, wiedzieć, umieć |
+| wile | chcieć, potrzeba, pragnienie |
+
+...i zwykłe słowa:
+
+| słowo | znaczenie |
+|----|----|
+| lupa | dziura, drzwi, okno |
+| nasin | ścieżka, droga, reguła, sposób |
+| nena | wzgórze, góra, przycisk, wypukłość, nos |
+| tenpo | czas, moment, raz (np. dwa razy) |
+
+## Czasowniki posiłkowe
+
+Została nam tylko jedna cecha gramatyczna toki pony — czasowniki posiłkowe.
+Są to wyrazy, które stawia się przed innymi czasownikami w celu zmodyfikowania
+ich znaczenia.
+
+Słowa „kama” można użyć zarówno jako czasownika oznaczającego „przyjść”, jak
+i rzeczownika oznaczającego trwającą czynność:
+
+> mi jo e moku. — Mam jedzenie.
+>
+> mi kama jo e moku. — Otrzymałam/otrzymuję jedzenie.
+
+> mi kama tan ma Losi. — Pochodzę z Rosji.
+
+Jako czasownik posiłkowy, słowo „ken” działa podobnie do polskiego „móc”:
+
+> mi pali e tomo. — Pracuję nad domem.
+>
+> mi ken pali e tomo. — Mogę pracować nad domem.
+
+Można go też użyć w znaczeniu „możliwość”.
+
+> ni li ken. — To jest możliwe.
+
+> ken la ale li pona. — Może wszystko gra.
+
+Wyrazy „open” i „pini” wyrażają początek i koniec.
+
+> mi open pali e tomo. — Zaczęłam pracować nad domem.
+
+> mi pini pali e tomo. — Skończyłam pracować nad domem.
+
+Słowo „sona” można przetłumaczyć jako „wiedza” albo „wiedzieć”, ale jako
+czasownik posiłkowy oznacza on „umieć”:
+
+> mi sona pali e tomo. — Umiem zbudować dom.
+
+> mi sona e ni. — Wiem to.
+
+> mi sona sitelen. — Umiem pisać/rysować.
+
+> mi sona e sitelen. — Znam napis/obraz.
+
+> ona li sona ala sona e toki Inli? — Czy oni znają angielski?
+
+Jeśli umieścimy „kama” przed „sona”, otrzymamy „uczyć się”.
+
+> jan lili li kama sona toki. — Dziecko uczy się mówić.
+
+> mi kama sona e toki pon. — Uczę się toki pony.
+
+Ewentualnie można powiedzieć:
+
+> mi kama sona toki kepeken toki pona. — Uczę się mówić w toki ponie.
+
+Słowa „wile” używa się w celu wyrażenia chęci lub potrzeby.
+
+> jan lili li wile moku. — Dziecko jest głodne / chce jeść.
+
+> jan lili li wile e ijo musi. — Dziecko chce zabawkę („przedmiot zabawy”).
+
+> wile sina li suli mute. — Twoje potrzeby są bardzo ważne.
+
+Oprócz wyżej wymienionych wyrazów, niektórzy również używają „awen” i „lukin”
+jako czasowników posiłkowych. „awen” i „lukin”