mirror of
https://github.com/mrrpnya/lipu-sona.git
synced 2025-02-13 16:44:39 +00:00
Merge branch 'master' of gitlab.com:dev_urandom/simple-site
This commit is contained in:
/dev/urandom
commit
7a1a2143d3
23 changed files with 3032 additions and 0 deletions
76
pages/tokipona/city_names.md
Normal file
76
pages/tokipona/city_names.md
Normal file
|
|
@ -0,0 +1,76 @@
|
|||
% city names
|
||||
% /dev/urandom
|
||||
% april 2020
|
||||
|
||||
Here's an attempt to give toki pona names to cities/areas in Russia, Ukraine and
|
||||
Belarus, which don't have stated "unofficial words" in the official book or
|
||||
anywhere else. Sometimes, these will be based on the version of the name used by
|
||||
the local population or the most common ethnic group, as opposed to an official
|
||||
name.
|
||||
|
||||
На этой странице я пытаюсь написать на языке токи пона имена самых крупных
|
||||
городов России, Украины и Беларуси, для которых в офциальной книге или на других
|
||||
ресурсах "неофициальных слов" нет. В некоторых случаях они основаны не на
|
||||
официальном их названии, а на имени, используемом местным населением или самой
|
||||
многочисленной этнической группой.
|
||||
|
||||
| nimi pi toki mama | nimi pi toki Inli | nimi pi toki pona |
|
||||
|:-------------------|:-------------------|:----------------------------------|
|
||||
| Москва | Moscow | ma tomo Makuwa |
|
||||
| Московская область | Moscow Region | ma Makuwa |
|
||||
| Санкт-Петербург | Saint Petersburg | ma tomo Pite (Питер) |
|
||||
| Ленинградская обл. | Leningrad Region | ma Leninka |
|
||||
| Новосибирск | Novosibirsk | ma tomo Nawasipi |
|
||||
| Екатеринбург | Yekaterinburg | ma tomo Jekatelinpu |
|
||||
| Свердловская обл. | Sverdlovsk Region | ma Weteloka |
|
||||
| Нижний Новгород | Nizhny Novgorod | ma tomo Nisini (Нижний) |
|
||||
| Нижегородская обл. | N. Novgorod Region | ma Nisekolo |
|
||||
| Челябинск | Chelyabinsk | ma tomo Selapin |
|
||||
| Самара | Samara | ma tomo Samala |
|
||||
| Омск | Omsk | ma tomo Omoka |
|
||||
| Ростов-на-Дону | Rostov on Don | ma tomo Lotowe (pi linja telo Ton)|
|
||||
| Уфа | Ufa | ma tomo Uwa |
|
||||
| Красноярск | Krasnoyarsk | ma tomo Kanojala |
|
||||
| Воронеж | Voronezh | ma tomo Walonesu |
|
||||
| Пермь | Perm' | ma tomo Peme |
|
||||
| Волгоград | Volgograd | ma tomo Wakoka |
|
||||
| Краснодар | Krasnodar | ma tomo Kanota |
|
||||
| Саратов | Saratov | ma tomo Salato |
|
||||
| Тюмень | Tyumen' | ma tomo Tumen |
|
||||
| Тольятти | Tolyatti/Togliatti | ma tomo Tojasi |
|
||||
| Ижевск | Izhevsk | ma tomo Iseku |
|
||||
| Барнаул | Barnaul | ma tomo Panalu |
|
||||
| Ульяновск | Ulyanovsk | ma tomo Ujano |
|
||||
| Иркутск | Irkutsk | ma tomo Ikusu |
|
||||
| Хабаровск | Khabarovsk | ma tomo Kapalo |
|
||||
| Владивосток | Vladivostok | ma tomo Wasiwato |
|
||||
| Махачкала | Makhachkala | ma tomo Makasikala |
|
||||
| Ярославль | Yaroslavl' | ma tomo Jalosali |
|
||||
| Оренбург | Orenburg | ma tomo Alenpu |
|
||||
| Томск | Tomsk | ma tomo Tonsuki |
|
||||
| Кемерово | Kemerovo | ma tomo Kemelawa |
|
||||
| Новокузнецк | Novokuznetsk | ma tomo Nawakuse |
|
||||
| Рязань | Ryazan' | ma tomo Lasan |
|
||||
| Набережные Челны / Яр Чаллы | Naberezhnye Chelny | ma tomo Jala Sali |
|
||||
| Астрахань | Astrakhan' | ma tomo Asakan |
|
||||
| Пенза | Penza | ma tomo Pensa |
|
||||
| Киров | Kirov | ma tomo Kilawi |
|
||||
| Липецк | Lipetsk | ma tomo Lipe |
|
||||
| Балашиха | Balashikha | ma tomo Palasika |
|
||||
| Чебоксары / Шупашкар | Cheboksary | ma tomo Supakalu |
|
||||
| Калининград | Kaliningrad | ma tomo Kalininka |
|
||||
| Kиїв | Kyiv | ma tomo Kije |
|
||||
| Харків | Kharkiv | ma tomo Kakiwi |
|
||||
| Одеса | Odesa | ma tomo Otesa |
|
||||
| Дніпро | Dnipro | ma tomo Nipolo |
|
||||
| Донецьк | Donetsk | ma tomo Toneki |
|
||||
| Запоріжжя | Zaporizhzhia | ma tomo Sapolisa |
|
||||
| Львів | Lviv | ma tomo Liwiwi |
|
||||
| Кривий Ріг | Kryvyi Rih | ma tomo Kiwi Li |
|
||||
| Миколаїв | Mykolaiv | ma tomo Mikolawi |
|
||||
| Маріуполь | Mariupol | ma tomo Malijupo |
|
||||
| Севастополь | Sevastopol | ma tomo Sewatopo |
|
||||
| Луганськ | Luhansk | ma tomo Lukanki |
|
||||
| Мінск | Minsk | ma tomo Minku |
|
||||
| Барысаў | Barysaŭ / Borisov | ma tomo Palisu |
|
||||
| Салігорск | Salihorsk / Soligorsk | ma tomo Salikosu |
|
||||
|
|
@ -5,6 +5,7 @@
|
|||
| Translations / ante toki | Author / jan pali |
|
||||
|--------------------------------------|-------------------|
|
||||
| [Deutsch / toki Tosi](de_index.html) | [Ret "jan Ke Tami" Samys](https://janketami.wordpress.com) |
|
||||
| [Polski / toki Posuka](pl_index.html) | Maksymilian Król (jan Otele) |
|
||||
| [Русский / toki Losi](ru_index.html) | jan Lentan |
|
||||
|
||||
This is the a series of pages comprising an attempt at an unofficial educational
|
||||
|
|
@ -137,6 +138,8 @@ language's 120 word dictionary.
|
|||
|
||||
* * [ante toki pi jan Pije (jan Pije's translations)](game_patches_jp.html)
|
||||
|
||||
* [list of Russian/Ukrainian/Belarusian city names](city_names.html)
|
||||
|
||||
## Software
|
||||
|
||||
Here are links to some software that I personally found useful:
|
||||
|
|
|
|||
45
pages/tokipona/pl_0.md
Normal file
45
pages/tokipona/pl_0.md
Normal file
|
|
@ -0,0 +1,45 @@
|
|||
% toki pona: strona 0 – pisownia i wymowa
|
||||
% /dev/urandom
|
||||
% marzec 2020
|
||||
|
||||
Język *toki pona* używa tylko czternastu liter alfabetu łacińskiego. Wszystkie
|
||||
z nich mają logiczną i spójną wymowę.
|
||||
|
||||
Oto alfabet toki pony: a, e, i, j, k, l, m, n, o, p, s, t, u, w.
|
||||
|
||||
Wszystkie słowa w toki ponie zapisywane są małymi literami, nawet na początku zdania.
|
||||
|
||||
Większość słów toki pony czytana jest podobnie, jak w języku polskim. Jedynym wyjątkiem
|
||||
jest „w” wymawiane jak polskie „ł”.
|
||||
|
||||
> %info%
|
||||
> Międzynarodowy Alfabet Fonetyczny (IPA lub spolszczone MAF) jest popularnym wśród lingwistów
|
||||
> sposobem zapisu brzmienia słów. Jest on oparty na alfabecie łacińskim, ale zawiera
|
||||
> wiele zmodyfikowanych lub dodatkowych znaków opisujących wszystkie rodzaje dźwięków.
|
||||
> Na przykład słowo „język” w IPA zapisuje się jako /ˈjɛ̃.zɨk/. W toki ponie zapis
|
||||
> każdego słowa odpowiada jego wymowie w IPA! Stąd „toki pona” wymawia się /toki pona/.
|
||||
|
||||
Jako że głosek jest w toki ponie niewiele, każda litera może zostać wymówiona
|
||||
w różny sposób. Na przykład litery „p”, „t” i „k” można wymówić jako /b/, /d/ i /g/.
|
||||
Taki manewr spowodowałby niemały zamęt w innych językach, ale zasób głosek
|
||||
toki pony został dobrany tak, aby każda z nich była pospolita i łatwa w odróżnieniu.
|
||||
|
||||
We wszystkich słowach w języku toki pona akcent pada na pierwszą sylabę.
|
||||
|
||||
## Ćwiczenia
|
||||
|
||||
Część słownictwa toki pony została zaczerpnięta z chorwackiego. Język ten
|
||||
jest spokrewniony z polskim, dlatego niektóre wyrazy toki pony będą brzmieć znajomo.
|
||||
Oto kilka z nich:
|
||||
|
||||
| toki pona | chorwacki | polski |
|
||||
|----------|------------------------|------------|
|
||||
| ona | ona | ona |
|
||||
| sijelo | tijelo | ciało |
|
||||
| noka | noga | noga |
|
||||
| luka | ruka | ręka |
|
||||
| lawa | glava | głowa |
|
||||
| oko | oko | oko |
|
||||
| poka | boka _(dopełniacz od „bok”)_ | boku _(od „bok”)_|
|
||||
|
||||
[Strona początkowa](pl_index.html) [Następna strona](pl_1.html)
|
||||
64
pages/tokipona/pl_1.md
Normal file
64
pages/tokipona/pl_1.md
Normal file
|
|
@ -0,0 +1,64 @@
|
|||
% toki pona: strona 1 – podstawowe zdania
|
||||
% /dev/urandom
|
||||
% marzec 2020
|
||||
|
||||
Nowe słownictwo na tej lekcji:
|
||||
|
||||
| słowo | znaczenie |
|
||||
|----|----|
|
||||
| mi | ja, mnie, my, nas |
|
||||
| sina | ty, ciebie, wy, was |
|
||||
| ona | on, ona, ono, go, ją |
|
||||
| li | (oddziela podm. od czas./przym.) |
|
||||
| pona | dobry, łatwy, ulepszać, naprawić |
|
||||
| ike | zły, zawiły, zbędny |
|
||||
| suli | duży, ważny, rosnąć, powiększyć |
|
||||
| lili | mały, mało, młody, pomniejszyć |
|
||||
| kili | owoc, warzywo, grzyb |
|
||||
| soweli | ssak lądowy, zwierzę |
|
||||
|
||||
Zacznijmy od zdania o najprostszej strukturze w toki ponie:
|
||||
|
||||
> [rzeczownik] li [rzeczownik / przymiotnik].
|
||||
|
||||
W języku polskim takie zdanie oznaczałoby:
|
||||
|
||||
> [Rzeczownik] jest [rzeczownik].
|
||||
|
||||
albo
|
||||
|
||||
> [Rzeczownik] jest [przymiotnik].
|
||||
|
||||
Przykładowo:
|
||||
|
||||
> ona li suli. — On (ona, ono, oni, one) jest (są) duży (wielka, ważne).
|
||||
|
||||
Jak widać, słowa „ona” i „suli” mogą mieć kilka powiązanych znaczeń. W praktyce
|
||||
znaczenia tych wyrazów będą bardziej zrozumiałe, gdy poznamy ich kontekst.
|
||||
|
||||
> kili li pona — Owoc (warzywo, grzyb) jest dobry.
|
||||
|
||||
W tym wypadku słowo „pona” ma jedno sensowne znaczenie — „dobry”.
|
||||
|
||||
Istnieje jednak wyjątek. Jeżeli podmiot to „mi” lub „sina”, nie używamy
|
||||
słowa „li”. A więc, zamiast
|
||||
|
||||
> sina li suli. — Jesteś ważna.
|
||||
|
||||
mówimy
|
||||
|
||||
> sina suli. — Jesteś ważna.
|
||||
|
||||
## Ćwiczenia
|
||||
|
||||
A więc, jak przetłumaczysz poniższe zdania?
|
||||
|
||||
* Zwierzęta są ważne.
|
||||
* On jest mały.
|
||||
* Jestem wielki.
|
||||
* To jest pies.
|
||||
* Jesteś zły.
|
||||
|
||||
[Odpowiedzi](pl_answers.html#p1)
|
||||
|
||||
[Poprzednia strona](pl_0.html) [Strona początkowa](pl_index.html) [Następna strona](pl_2.html)
|
||||
157
pages/tokipona/pl_10.md
Normal file
157
pages/tokipona/pl_10.md
Normal file
|
|
@ -0,0 +1,157 @@
|
|||
% toki pona: strona 10 – czasowniki posiłkowe, czas i miejsce
|
||||
% /dev/urandom
|
||||
% marzec 2020
|
||||
|
||||
Słownictwo na tej stronie — czasowniki posiłkowe:
|
||||
|
||||
| słowo | znaczenie |
|
||||
|----|----|
|
||||
| kama | nadchodzący, przyszłość, przyszły, zdarzenie |
|
||||
| ken | móc, możliwość |
|
||||
| open | rozpocząć, otworzyć, otwarty |
|
||||
| pini | skończyć, koniec, zamknąć |
|
||||
| sona | wiedza, wiedzieć, umieć |
|
||||
| wile | chcieć, potrzeba, pragnienie |
|
||||
|
||||
...i zwykłe słowa:
|
||||
|
||||
| słowo | znaczenie |
|
||||
|----|----|
|
||||
| lupa | dziura, drzwi, okno |
|
||||
| nasin | ścieżka, droga, reguła, sposób |
|
||||
| nena | wzgórze, góra, przycisk, wypukłość, nos |
|
||||
| tenpo | czas, moment, raz (np. dwa razy) |
|
||||
|
||||
## Czasowniki posiłkowe
|
||||
|
||||
Została nam tylko jedna cecha gramatyczna toki pony — czasowniki posiłkowe.
|
||||
Są to wyrazy, które stawia się przed innymi czasownikami w celu zmodyfikowania
|
||||
ich znaczenia.
|
||||
|
||||
Słowa „kama” można użyć zarówno jako czasownika oznaczającego „przyjść”, jak
|
||||
i rzeczownika oznaczającego trwającą czynność:
|
||||
|
||||
> mi jo e moku. — Mam jedzenie.
|
||||
>
|
||||
> mi kama jo e moku. — Otrzymałam/otrzymuję jedzenie.
|
||||
|
||||
> mi kama tan ma Losi. — Pochodzę z Rosji.
|
||||
|
||||
Jako czasownik posiłkowy, słowo „ken” działa podobnie do polskiego „móc”:
|
||||
|
||||
> mi pali e tomo. — Buduję dom.
|
||||
>
|
||||
> mi ken pali e tomo. — Mogę budować dom.
|
||||
|
||||
Można go też użyć w znaczeniu „możliwość”.
|
||||
|
||||
> ni li ken. — To jest możliwe.
|
||||
|
||||
> ken la ale li pona. — Może wszystko gra.
|
||||
|
||||
Wyrazy „open” i „pini” wyrażają początek i koniec.
|
||||
|
||||
> mi open pali e tomo. — Zaczęłam budować dom.
|
||||
|
||||
> mi pini pali e tomo. — Skończyłam budować dom.
|
||||
|
||||
Słowo „sona” można przetłumaczyć jako „wiedza” albo „wiedzieć”, ale jako
|
||||
czasownik posiłkowy oznacza on „umieć”:
|
||||
|
||||
> mi sona pali e tomo. — Umiem zbudować dom.
|
||||
|
||||
> mi sona e ni. — Wiem to.
|
||||
|
||||
> mi sona sitelen. — Umiem pisać/rysować.
|
||||
|
||||
> mi sona e sitelen. — Znam napis/obraz.
|
||||
|
||||
> ona li sona ala sona e toki Inli? — Czy oni znają angielski?
|
||||
|
||||
Jeśli umieścimy „kama” przed „sona”, otrzymamy „uczyć się”.
|
||||
|
||||
> jan lili li kama sona toki. — Dziecko uczy się mówić.
|
||||
|
||||
> mi kama sona e toki pona. — Uczę się toki pony.
|
||||
|
||||
Ewentualnie można powiedzieć:
|
||||
|
||||
> mi kama sona toki kepeken toki pona. — Uczę się mówić w toki ponie.
|
||||
|
||||
Słowa „wile” używa się w celu wyrażenia chęci lub potrzeby.
|
||||
|
||||
> jan lili li wile moku. — Dziecko jest głodne / chce jeść.
|
||||
|
||||
> jan lili li wile e ijo musi. — Dziecko chce zabawkę („przedmiot zabawy”).
|
||||
|
||||
> wile sina li suli mute. — Twoje potrzeby są bardzo ważne.
|
||||
|
||||
Oprócz wyżej wymienionych wyrazów, niektórzy również używają „awen” i „lukin”
|
||||
jako czasowników posiłkowych. „awen” w takich wypadkach oznacza „nadal [coś robić]”, a „lukin” znaczy „szukać, próbować [coś zrobić]
|
||||
|
||||
> ona li lukin e lipu. — Oni czytają książkę.
|
||||
|
||||
> ona li awen lukin e lipu. — Oni nadal czytają książkę.
|
||||
|
||||
> mi jo e tomo. — Mam dom.
|
||||
|
||||
> mi lukin jo e tomo. — Szukam domu, (który mogę posiąść).
|
||||
|
||||
## Czasowniki
|
||||
|
||||
Wyraz „tenpo” przydaje się, ponieważ w wielu zdaniach pomaga określić czas
|
||||
wykonywania danej czynności. Jako że toki pona nie ma czasu gramatycznego, można go
|
||||
nadal określić, dołączając do zdania dodatkowe wyrażenie:
|
||||
|
||||
> tenpo ni la mi moku. — (Teraz) jem.
|
||||
|
||||
albo
|
||||
|
||||
> mi moku lon tenpo ni. — Jem (w tej chwili).
|
||||
|
||||
(Jak zostało to wyjaśnione na [stronie 9](pl_9.html), słów „lon” i „la” można często
|
||||
używać naprzemiennie).
|
||||
|
||||
Wyrażenia „tenpo pini” i „tenpo kama” używa się do przedstawienia kolejno czasu
|
||||
przeszłego i przyszłego.
|
||||
|
||||
> tenpo pini la mi pali e ijo ike mute. — Zrobiłam dużo złych rzeczy w przeszłości.
|
||||
|
||||
> tenpo kama la o moku ala e kasi ni. — Na przyszłość nie jedz tej rośliny.
|
||||
|
||||
Oczywiście o czas można również pytać. Wtedy używamy konstrukcji „tenpo seme”:
|
||||
|
||||
> tenpo seme la sina pini e pali sina? — Kiedy skończyłaś swoją pracę?
|
||||
|
||||
## Różnice dialektalne
|
||||
|
||||
> %info%
|
||||
> W tej części wyjaśniono, jak różne kursy toki pony różnią się
|
||||
> sposobem wyrażania pewnych idei.
|
||||
|
||||
Ze słów „open” i „pini” korzysta się czasem jak z czasowników posiłkowych
|
||||
w społeczności toki pony, ale użycie to nie zostało opisane ani w oficjalnej książce
|
||||
toki pony, ani w kursie „o kama sona e toki pona!”.
|
||||
|
||||
## Ćwiczenia
|
||||
|
||||
A teraz spróbuj określić znaczenie poniższych zdań.
|
||||
|
||||
* o open e lupa.
|
||||
* tenpo lili la mi kama tawa sina.
|
||||
* mi wile tawa ma ante.
|
||||
* sina ken ala ken kama tawa tomo mi?
|
||||
* sina kama tawa tomo mi la o kepeken e nasin Seloka.
|
||||
* sina lon nena la sina ken lukin e ijo mute.
|
||||
|
||||
I przetłumacz następujące zdania na toki ponę:
|
||||
|
||||
* Czy wiesz jak to zrobić?
|
||||
* Wszystko jest możliwe.
|
||||
* Czy możesz otworzyć te drzwi?
|
||||
* Jeżeli nie posłuchasz ekspertów, twoja praca będzie zła.
|
||||
* Nadal uczę się toki pony.
|
||||
|
||||
[Odpowiedzi](pl_answers.html#p10)
|
||||
|
||||
[Poprzednia strona](pl_9.html) [Strona początkowa](pl_index.html) [Następna strona](pl_11.html)
|
||||
159
pages/tokipona/pl_11.md
Normal file
159
pages/tokipona/pl_11.md
Normal file
|
|
@ -0,0 +1,159 @@
|
|||
% toki pona: strona 11 — liczebniki
|
||||
% /dev/urandom
|
||||
% marzec 2020
|
||||
|
||||
Słownictwo na tej lekcji:
|
||||
|
||||
| słowo | znaczenie |
|
||||
|----|----|
|
||||
| wan | jeden, część, zjednoczony |
|
||||
| tu | dwa, dzielić, podzielony |
|
||||
| sike | koło, okrągły, piłka, rok |
|
||||
| mani | pieniądz; duże, udomowione zwierzę |
|
||||
| esun | handel, rynek, sklep, wymiana |
|
||||
| mun | księżyc, gwiazda, obiekt na nocnym niebie |
|
||||
| nanpa | liczba, (oznaczenie liczebnika porządkowego) |
|
||||
| poki | pudełko, zbiornik, miska, filiżanka, szuflada |
|
||||
| sin | nowy, dodatkowy, świeży, dodatkowy |
|
||||
| suno | słońce, światło, jasność, błysk |
|
||||
|
||||
## Liczebniki
|
||||
|
||||
Oto najbardziej podstawowe liczebniki w toki ponie:
|
||||
|
||||
* ala — zero, nic
|
||||
* wan — jeden
|
||||
* tu — dwa
|
||||
* mute (wiele) — trzy lub więcej
|
||||
* ale — wszystko, nieskończoność
|
||||
|
||||
System ten jest oczywiście bardzo ograniczony. Ale nie jest to nic nowego — języki
|
||||
z plemion łowiecko-zbierackich nie używają liczb większych niż 3, 2, a czasem
|
||||
nawet 1. (Język pirahã, na przykład, ma tylko słowa na „mało” i „dużo”, a ich wartości
|
||||
zmieniają się w zależności od kontekstu).
|
||||
|
||||
Jednakże istnieje również drugi, dodatkowy system, który jest oficjalnie zdefiniowany
|
||||
i powszechnie używany do opisywania większych liczb. Wykorzystuje on już istniejące
|
||||
słowa toki pony jako dodatkowe liczebniki:
|
||||
|
||||
* ala — zero
|
||||
* wan — jeden
|
||||
* tu — dwa
|
||||
* luka (ręka) — pięć
|
||||
* mute (wiele) — dwadzieścia
|
||||
* ale (wszystko) — sto
|
||||
|
||||
W tym systemie liczebniki mogą być wyrażane za pomocą zestawienia wielu słów.
|
||||
Przykładowo, 42 to „mute mute tu” (20+20+2), a 18 to „luka luka luka tu wan”
|
||||
(5+5+5+2+1).
|
||||
|
||||
Jak widać, jest to wciąż dość ograniczony system. Aby nazwać rok, w którym ta strona
|
||||
została napisana (2020), trzeba by powtórzyć słowo „ale” dwadzieścia razy i dodać
|
||||
jedno „mute” na końcu.
|
||||
|
||||
Wszystkie te ograniczenia są częścią filozofii języka toki pona, polegającej
|
||||
na upraszczaniu myśli i unikaniu zbędnych szczegółów. Istniały próby stworzenia
|
||||
innych systemów liczbowych, ale żaden z nich się powszechnie nie przyjął.
|
||||
|
||||
## Używanie liczebników
|
||||
|
||||
Niezależnie od systemu, liczebniki są traktowane jak przymiotniki i dodawane na końcu
|
||||
rzeczowników lub fraz nominalnych:
|
||||
|
||||
> soweli wan — jedno zwierzę
|
||||
|
||||
> waso lili tu — dwa małe ptaki
|
||||
|
||||
By utworzyć liczebnik porządkowy (pierwszy, drugi...), używamy słowa „nanpa”.
|
||||
|
||||
> jan nanpa wan — pierwsza osoba
|
||||
|
||||
> tomo nanpa mute luka luka wan — 31\. dom (lub dom nr 31)
|
||||
|
||||
Wyrażenie „nanpa wan” jest czasem używane jako przymiotnik, aby utworzyć
|
||||
stopień najwyższy:
|
||||
|
||||
> nena Ewelesu/Somoluma li nena suli nanpa wan lon ma ale. — Mount Everent/Czomolungma
|
||||
jest największą górą na całym świecie.
|
||||
|
||||
## Kalendarz
|
||||
|
||||
W połączeniu z wyrazem „tenpo”, słowa „suno”, „mun” i „sike” mogą oznaczać
|
||||
odcinki czasu:
|
||||
|
||||
> tenpo suno — dzień („czas słońca”)
|
||||
|
||||
> tenpo pimeja — noc („ciemny czas”)
|
||||
|
||||
> tenpo mun / tenpo sike mun — miesiąc („czas księżyca / cykl księżyca”)
|
||||
|
||||
> tenpo sike / tenpo suno sike — rok („czas okrążenia / czas okrążenia słońca”).
|
||||
|
||||
## nanpa
|
||||
|
||||
Słowo „nanpa” można użyć nie tylko jako znacznik liczby porządkowej, ale też jako
|
||||
tłumaczenie słowa „liczba” albo „cyfra”. Na przykład:
|
||||
|
||||
> ilo nanpa — kalkulator („urządzenie liczbowe”)
|
||||
|
||||
> nanpa pona — wynik/punktacja („dobre liczby”)
|
||||
|
||||
Przy konstruowaniu takich wyrażeń należy uważać, żeby nie zbudować czegoś
|
||||
niejasnego. Na przykład nie wiadomo, czy „ilo nanpa tu” oznacza oznacza „drugie
|
||||
narzędzie” czy „dwa kalkulatory”. W tym drugim przykładzie wystarczy uporządkować
|
||||
wyrazy w ten sposób: „ilo tu nanpa”.
|
||||
|
||||
## Pogoda
|
||||
|
||||
Kiedy rozmawiamy o pogodzie, najczęściej używanym zdaniem jest „[rzeczownik] li lon”
|
||||
i dosłownie oznacza „[rzeczownik] istnieje”. Używamy go w sytuacji, kiedy chcemy
|
||||
określić, jaka pogoda panuje obecnie:
|
||||
|
||||
> suno li lon. — Świeci słońce.
|
||||
|
||||
> telo sewi li lon. — Pada deszcz. („istnieje woda nieba”)
|
||||
|
||||
> seli li lon. — Jest ciepło.
|
||||
|
||||
> lete li lon. — Jest zimno.
|
||||
|
||||
## Różnice dialektalne
|
||||
|
||||
> %info%
|
||||
> W tej części wyjaśniono, jak różne kursy toki pony różnią się
|
||||
> sposobem wyrażania pewnych idei.
|
||||
|
||||
Opinie na temat zapisywania liczebników porządkowych różnią się między kursami.
|
||||
|
||||
Oficjalna książka i seria filmów „12 days of sona pi toki pona” mówią, że wystarczy
|
||||
dodać „nanpa”, a następnie liczbę. Z kolei kurs „o kama sona e toki pona!” zaleca
|
||||
dodać „pi nanpa” i liczbę.
|
||||
|
||||
> jan nanpa wan — pierwsza osoba
|
||||
|
||||
> jan pi nanpa wan — pierwsza osoba
|
||||
|
||||
W społeczeństwie toki pony częściej używa się tego pierwszego sposobu i z takiego
|
||||
też korzysta ten kurs.
|
||||
|
||||
## Ćwiczenia
|
||||
|
||||
Teraz spróbuj przetłumaczyć podane zdania na polski:
|
||||
|
||||
* mi wile esun e soweli suli tu wan ni.
|
||||
* tenpo suno pini la mi lon tomo sona.
|
||||
* tenpo mun wan pini la lete li lon.
|
||||
* sina pona nanpa wan tawa mi.
|
||||
* tenpo suno mute mute la telo sewi li awen.
|
||||
|
||||
A poniższe na toki ponę:
|
||||
|
||||
* Mieszkam w domu (pod) nr 27 na ulicy Lipowej.
|
||||
* Telewizor („urządzenie ruchomych obrazków”) powiedział, że jutro będzie słonecznie.
|
||||
* Jutro będzie zimno.
|
||||
* Maj („piąty miesiąc”) jest urokliwy („dobry” / „słodki”)
|
||||
* Posiadasz dużo instrumentów muzycznych!
|
||||
|
||||
[Odpowiedzi](pl_answers.html#p11)
|
||||
|
||||
[Poprzednia strona](pl_10.html) [Strona początkowa](pl_index.html) [Następna strona](pl_12.html)
|
||||
81
pages/tokipona/pl_12.md
Normal file
81
pages/tokipona/pl_12.md
Normal file
|
|
@ -0,0 +1,81 @@
|
|||
% toki pona: strona 12 – to już jest koniec
|
||||
% /dev/urandom
|
||||
% kwiecień 2020
|
||||
|
||||
Słownictwo na tej lekcji:
|
||||
|
||||
| słowo | znaczenie |
|
||||
|----|----|
|
||||
| akesi | „niesłodkie” zwierzę, jaszczurka |
|
||||
| alasa | polować, zbierać |
|
||||
| kon | powietrze, esencja, dusza, eteryczny |
|
||||
| pan | chleb, ziarno, kukurydza, ryż, pizza |
|
||||
| pilin | serce, uczucie, dotyk, zmysł |
|
||||
| pu | oficjalna książka toki pony; coś, co na nią oddziałuje |
|
||||
| supa | powierzchnia pozioma |
|
||||
| taso | ale, jednak, tylko |
|
||||
| uta | usta, wargi |
|
||||
| weka | nieobecny, daleki, odsunąć, pozbyć się |
|
||||
|
||||
Powyżej wypisane zostało ostatnie dziesięć oficjalnych słów toki pony. Choć większość
|
||||
z nich działa na tej samej zasadzie, co wyrazy wspomniane na poprzednich lekcjach,
|
||||
to jest jedno ale.
|
||||
|
||||
## taso
|
||||
|
||||
Słowo „taso” może zostać wykorzystane jako zwykły przymiotnik — „tylko”:
|
||||
|
||||
> mi lon tomo ni. — Jestem w tym domu.
|
||||
|
||||
> mi taso li lon tomo ni. — Tylko ja jestem w tym domu.
|
||||
|
||||
> kulupu ona li jo e jan tu taso. — Ich społeczność mieści tylko dwie osoby.
|
||||
|
||||
> mi pali taso. — Tylko pracowałem.
|
||||
|
||||
Jednakże ten sam wyraz użyty na samym początku zdania oznacza „ale” lub „jednak”:
|
||||
|
||||
> taso, tenpo kama li wile ala ante. — Ale przyszłość nie chciała się zmienić.
|
||||
|
||||
## Różnice dialektalne
|
||||
|
||||
> %info%
|
||||
> W tej części wyjaśniono, jak różne kursy toki pony różnią się
|
||||
> sposobem wyrażania pewnych idei.
|
||||
|
||||
W oficjalnym słowniku wyraz „pu” został przetłumaczony jako „oddziałujący na oficjalną
|
||||
książkę toki pony”. Wśród społeczności użycie tego słowa jako rzeczownika jest
|
||||
powszechne, choć nieoficjalne. Sonja Lang oficjalną książkę za to nazywa „lipu pu”.
|
||||
|
||||
## Ćwiczenia
|
||||
|
||||
A teraz postaraj się ustalić, co oznaczają poniższe zdania.
|
||||
|
||||
* sina wile kama sona e toki pona la pu li nasin pona nanpa wan tawa ni.
|
||||
* tenpo suno ni la mi pilin pona mute.
|
||||
* sina wile ala wile moku e pan sike?
|
||||
* supa lape mi li pakala. mi ken ala lape tan ni.
|
||||
* jan Malila Lotowi li toki e kalama musi ni: o weka e wile seli sina.
|
||||
* kulupu ijo tu wan li lon. ona li kulupu kiwen, li kulupu telo, li kulupu kon.
|
||||
* taso, meli lili pi jan lawa li lon tomo awen ante.
|
||||
|
||||
A poniższe zdania przetłumacz na toki ponę.
|
||||
|
||||
* Widziałem smoka („duży, zielony, ognisty smok”)!
|
||||
* Cześć! Jak się masz? („Jak się czujesz?”)
|
||||
* Łowca dał nam dużo mięsa i owoców.
|
||||
* Czytam dokument. Wkrótce („w krótkim czasie”) się skończy.
|
||||
* Umiem dobrze mówić w toki ponie.
|
||||
|
||||
[Odpowiedzi](pl_answers.html#p12)
|
||||
|
||||
## To by było na tyle!
|
||||
|
||||
Kurs toki pony dobiegł końca! Omówiliśmy wszystkie 120 oficjalnych słów toki pony,
|
||||
a także każdą zasadę tego języka. Jeżeli jeszcze chcesz podszlifować swój język,
|
||||
porozmawiaj z innymi. Zapraszam również do przejrzenia dodatkowych stron oraz
|
||||
listy zasobów dostępnych na dole [strony początkowej](pl_index.html).
|
||||
|
||||
~ jan Lentan (/dev/urandom)
|
||||
|
||||
[Poprzednia strona](pl_11.html) [Strona początkowa](pl_index.html)
|
||||
99
pages/tokipona/pl_2.md
Normal file
99
pages/tokipona/pl_2.md
Normal file
|
|
@ -0,0 +1,99 @@
|
|||
% toki pona: strona 2 – przymiotniki
|
||||
% /dev/urandom
|
||||
% march 2020
|
||||
|
||||
Nowe słownictwo na tej lekcji:
|
||||
|
||||
| słwo | znaczenie |
|
||||
|--------|-------------------------------|
|
||||
| ala | nie, zero |
|
||||
| ale/ali | wszystko, każdy, wszechświat |
|
||||
| utala | wojna, walczyć, wyzwanie |
|
||||
| wawa | mocny, silny |
|
||||
| suwi | słodki, uroczy |
|
||||
| jan | osoba, ludzie, ludzkość |
|
||||
| mama | rodzic, przodek, twórca, źródło |
|
||||
| meli | kobieta, żeński, żona |
|
||||
| mije | mężczyzna, męski, mąż |
|
||||
| moku | jedzenie, danie, jeść |
|
||||
|
||||
> %warning%
|
||||
> Słowa na tej stronie opisane są za pomocą podstawowych wyrazów, ponieważ
|
||||
> każde słowo w toki ponie może przyjąć formę dowolnej części mowy. Na przykład
|
||||
> słowo „utala” może oznaczać „wojowniczy”, „agresywny” lub „rywalizować”,
|
||||
> a „jan” — „ludność”, „ludowy”, „naród” bądź „narodowy”.
|
||||
|
||||
Dodatkowe przymiotniki mogą zostać dodane w celu dokładniejszego zdefiniowania
|
||||
podmiotów. W toki ponie przymiotnik stawia się po określanym rzeczowniku.
|
||||
W niektórych przypadkach dzieje się tak też w polszczyźnie — na przykład
|
||||
w wyrażeniu „chleb razowy” przymiotnik jest na drugim miejscu. W toki ponie
|
||||
wygląda to tak:
|
||||
|
||||
> jan wawa — silny człowiek
|
||||
|
||||
Wiele wspomnianych wcześniej rzeczowników może zostać użytych jako przymiotniki.
|
||||
Na przykład wyrazy „mi”, „sina” oraz „ona” mogą posłużyć jako zaimki dzierżawcze.
|
||||
|
||||
> mama mi — mój rodzic
|
||||
|
||||
> soweli sina — twój zwierzak
|
||||
|
||||
> moku ona — jego/jej/ich jedzenie
|
||||
|
||||
Dodatkowo przymiotników można użyć jako rzeczowników.
|
||||
|
||||
> wawa sina — twoja potęga
|
||||
|
||||
> suli ona — jego/jej/ich rozmiar
|
||||
|
||||
> %info%
|
||||
> Warto zwrócić uwagę na wyrażenie „jan pona”. Dosłownie znaczy ono
|
||||
> „dobry człowiek”, ale oficjanie oznacza przyjaciela.
|
||||
|
||||
Do rzeczownika doczepić można kilka przymiotników:
|
||||
|
||||
> soweli lili suwi — uroczy pupil („małe zwierzę”)
|
||||
|
||||
A oto przykładowe zdania:
|
||||
|
||||
> mama mi li pona. — Moi rodzice są dobrzy.
|
||||
|
||||
> kili suwi li moku pona. — Słodkie owoce to dobre jedzenie.
|
||||
|
||||
> jan utala li wawa. — Wojownik („walczący człowiek”) jest silny.
|
||||
|
||||
> jan lili mi li suwi. — Moje dzieci („mali ludzie”) są urocze.
|
||||
|
||||
> soweli lili li wawa ala. — Małe zwierzątka nie są silne.
|
||||
|
||||
> %warning%
|
||||
> Należy zauważyć, że cząstka „li” jest usuwana tylko wtedy, gdy podmiotem
|
||||
> jest słowo „mi” lub „sina”. Jeśli dodamy do niego jakiekolwiek inne przymiotniki,
|
||||
> partykuła „li” pozostanie.
|
||||
|
||||
> %info%
|
||||
> Oprócz „mije” i „meli”, używa się również wyrazu „tonsi”, odnoszącego się
|
||||
> do osób niebinarnych i nieuważających się za mężczyznę czy kobietę.
|
||||
> Patrz: [strona dodatkowa 1](pl_x1.html), aby dowiedzieć się więcej.
|
||||
|
||||
## Ćwiczenia
|
||||
|
||||
A teraz spróbuj zrozumieć, co oznaczają te zdania:
|
||||
|
||||
* meli mi li pona.
|
||||
* mije sina li suli.
|
||||
* mama mije mi li wawa.
|
||||
* soweli ale li pona.
|
||||
* kili li moku suli.
|
||||
|
||||
I przetłumacz poniższe na toki ponę:
|
||||
|
||||
* Moja żona jest urocza.
|
||||
* Wszyscy wojownicy są źli.
|
||||
* Moi przyjaciele są twoimi przyjaciółmi.
|
||||
* Twój syn jest silny.
|
||||
* Mały owoc jest słodki.
|
||||
|
||||
[Odpowiedzi](pl_answers.html#p2)
|
||||
|
||||
[Poprzednia strona](pl_1.html) [Strona początkowa](pl_index.html) [Następna strona](pl_3.html)
|
||||
92
pages/tokipona/pl_3.md
Normal file
92
pages/tokipona/pl_3.md
Normal file
|
|
@ -0,0 +1,92 @@
|
|||
% toki pona: strona 3 – czasowniki i dopełnienie
|
||||
% /dev/urandom
|
||||
% marzec 2020
|
||||
|
||||
Nowe słownictwo na tej lekcji:
|
||||
|
||||
| strona | znaczenie |
|
||||
|----|----|
|
||||
| e | (wskazuje obiekt/dopełnienie) |
|
||||
| ijo | rzecz |
|
||||
| ilo | narzędzie, przyrząd, maszyna, urządzenie |
|
||||
| lipu | książka, dokument, papier |
|
||||
| lukin | oko, patrzeć, widzieć, szukać |
|
||||
| olin | miłość, kochać, współczucie, sympatia |
|
||||
| pali | robić, pracować, działać, praca |
|
||||
| pana | dawać, wysyłać, emitować, nadawać |
|
||||
| telo | woda, ciecz, nawadniać, czyścić |
|
||||
| tomo | dom, pokój, budowla |
|
||||
|
||||
Najprostsza budowa zdania z czasownikiem wygląda następująco:
|
||||
|
||||
> [rzeczownik] li [czasownik]
|
||||
|
||||
Przykładowo:
|
||||
|
||||
> mije li pali. — Mężczyzna pracuje.
|
||||
|
||||
Przymiotniki mogą zostać umieszczone zarówno po rzeczownikach,
|
||||
jak i czasownikach. W tym drugim przypadku obejmują funkcję przysłówka.
|
||||
|
||||
> jan wawa li pali pona. – Silna osoba pracuje dobrze.
|
||||
|
||||
> %warning%
|
||||
> Ponieważ przymiotniki i czasowniki używają tej samej struktury,
|
||||
> mogą zaistnieć sytuacje, w których będą trudne do odróżnienia.
|
||||
> Na przykład wyrażenie „mi moku” może oznaczać „jem” lub „jestem jedzeniem”.
|
||||
|
||||
> %info%
|
||||
> Czasowniki nie odmieniają się przez czas, dlatego zdanie „sina pali”
|
||||
> może oznaczać „pracuję” bądź „pracowałem”. Istnieje sposób na określenie
|
||||
> czasu, ale o tym na przyszłej lekcji.
|
||||
|
||||
Dopełnienie zdania, czyli to, na czym wykonywana jest czynność, wymaga
|
||||
dodania partykuły „e” i użycia następującej struktury:
|
||||
|
||||
> [podmiot] li [czasownik] e [dopełnienie]
|
||||
|
||||
> jan wawa li pali e tomo. — Silna osoba buduje/tworzy dom.
|
||||
|
||||
Do dopełnienia również można doczepić przymiotnik.
|
||||
|
||||
> jan pali li pana e moku pona. — Pracownik podaje dobre jedzenie.
|
||||
|
||||
Oto przykładowe zdania:
|
||||
|
||||
> jan pona mi li pona e ilo lukin. — Mój przyjaciel naprawia narzędzie
|
||||
> do patrzenia (okulary, lornetka, mikroskop, itd.).
|
||||
|
||||
> mi telo e moku. — Ja myję jedzenie.
|
||||
|
||||
> mi olin e meli mi. — Kocham moją żonę.
|
||||
|
||||
> %warning%
|
||||
>
|
||||
> Słowo „lukin” nie opisuje wyglądu, a samą czynność patrzenia, dlatego
|
||||
> by prawić komuś komplementy na temat tego pierwszego, używa się
|
||||
>
|
||||
> > sina pona lukin. — Wyglądasz dobrze. („Jesteś dobry/-a wizualnie”.)
|
||||
>
|
||||
|
||||
## Ćwiczenia
|
||||
|
||||
A teraz spróbuj przetłumaczyć podane zdania na polski:
|
||||
|
||||
* jan lili li pana e telo lukin.
|
||||
* ona li lukin e lipu.
|
||||
* soweli ike li utala e meli.
|
||||
* jan utala li moku e kili suli.
|
||||
* soweli lili li moku e telo.
|
||||
* mi telo e ijo suli.
|
||||
|
||||
A następujące zdania na toki ponę:
|
||||
|
||||
* Ona kocha wszystkich ludzi.
|
||||
* Łazienka („pokój wody”) jest dobra.
|
||||
* Wydaję dokumenty.
|
||||
* Zły wojownik patrzy na twój dom.
|
||||
* Moje narzędzia działają dobrze.
|
||||
|
||||
[Odpowiedzi](pl_answers.html#p3)
|
||||
|
||||
[Poprzednia strona](pl_2.html) [Strona początkowa](pl_index.html) [Następna strona](pl_4.html)
|
||||
131
pages/tokipona/pl_4.md
Normal file
131
pages/tokipona/pl_4.md
Normal file
|
|
@ -0,0 +1,131 @@
|
|||
% toki pona: strona 4 – o nie! więcej słownictwa
|
||||
% /dev/urandom
|
||||
% marzec 2020
|
||||
|
||||
Nowe słownictwo na tej lekcji:
|
||||
|
||||
| słowo | znaczenie |
|
||||
|----|----|
|
||||
| jo | mieć, zawierać, trzymać, nieść |
|
||||
| kala | ryba, zwierzę morskie |
|
||||
| kasi | roślina, trawa, zioło, liść, kwiat |
|
||||
| pipi | owad, robak, insekt |
|
||||
| sitelen | obraz, symbol, napis, rysować |
|
||||
| toki | mówić, mowa, język |
|
||||
| waso | ptak, latające stworzenie |
|
||||
| ma | ziemia, grunt, na dworze, terytorium |
|
||||
| kiwen | twardy przedmiot, metal, kamień, ciało stałe |
|
||||
| ko | proszek, glina, półlity |
|
||||
|
||||
Na tej stronie w większości przedstawione będą powyższe słowa.
|
||||
|
||||
> jan pali li telo e kasi. — Pracownik podlewa rośliny.
|
||||
|
||||
> jan wawa li jo e kiwen suli. — Silna osoba niesie duże kamienie.
|
||||
|
||||
> telo suli li jo e kala. — W morzu/oceanie („dużej wodzie”) są ryby.
|
||||
|
||||
> mi sitelen e toki sina. — Zapisuję twoje przemówienie.
|
||||
|
||||
> waso lili li moku e pipi. — Mały ptak je robaki.
|
||||
|
||||
> ma tomo mi li suli. — Moje miasto („teren zabudowany”) jest duże.
|
||||
|
||||
## Tematy rozmów
|
||||
|
||||
> %warning%
|
||||
> W społeczności toki pony nie ma zgody co do tego, która z tych metod
|
||||
> jest bardziej poprawna. Wszystko, co następuje pod tym nagłówkiem,
|
||||
> jest opinią autora.
|
||||
|
||||
Istnieją dwa powszechnie używane sposoby wskazania tematu rozmowy
|
||||
przy użyciu czasownika „toki”.
|
||||
|
||||
Najprościej wskazać temat, używając go jako przymiotnika.
|
||||
Taki sposób pokazano w „o kama sona e toki pona!”.
|
||||
|
||||
> ona li toki meli. — Rozmawiają o kobietach.
|
||||
|
||||
Niestety taka konstrukcja bywa niejasna, na przykład wtedy, gdy do wyrazu
|
||||
„toki” rzeczywiście chcemy dołączyć przymiotnik. Czy „toki ike” oznacza
|
||||
„źle mówić (o kimś)”, czy „mówić o złu”?
|
||||
|
||||
W oficjalnej książce nie zawarto jasnego wyjaśnienia, ale wyrażenie "toki e ijo"
|
||||
jest tłumaczone jako „komunikować coś”, a „toki wawa” — jako „zeznawać”,
|
||||
a nie „mówić o mocy”.
|
||||
|
||||
Rozszerzona wersja tego podejścia — powszechnie stosowana
|
||||
wśród społeczności toki pona — polega na wykorzystaniu tematu jako dopełnienia:
|
||||
|
||||
> sina toki e kala. — Rozmawiacie o rybach.
|
||||
|
||||
Według niektórych takie użycie partykuły „e” jest uważane za niekonwencjonalne,
|
||||
ale za to mniej ogólnikowe. Dla zachowania jasności wariant ten będzie
|
||||
stosowany na przestrzeni całego kursu.
|
||||
|
||||
W takich przypadkach Sonja Lang używa przyimka „lon”:
|
||||
> mi toki lon ijo. — Rozmawiam o czymś.
|
||||
|
||||
## Przykładowe zdania
|
||||
|
||||
Oto przykłady zdań korzystających z interesujących wyrażeń:
|
||||
|
||||
> jan pali li toki utala e tomo mi. — Pracownik krytykuje („agresywnie mówi”)
|
||||
> mój dom.
|
||||
|
||||
> ona li toki ike e jan pona mi. — Oni obrażają/obgadują moich przyjaciół.
|
||||
|
||||
Do jednego zdania wstawić można kilka czasowników i dopełnień. Wystarczy
|
||||
przed każdym z nich umieścić „li” albo „e”.
|
||||
|
||||
> meli li toki e soweli, e waso. — Kobieta rozmawia o zwierzętach lądowych
|
||||
> i ptakach.
|
||||
|
||||
> jan pali li pona e ilo, li lukin e lipu. — Pracownik naprawia urządzenie,
|
||||
> czytając (patrząc na) dokument.
|
||||
|
||||
## Wyrażenia
|
||||
|
||||
Słowo „toki” samo w sobie jest powitaniem:
|
||||
|
||||
> toki! — Cześć!
|
||||
|
||||
## Różnice dialektalne
|
||||
|
||||
> %info%
|
||||
> W tej części wyjaśniono, jak różne kursy toki pony różnią się
|
||||
> sposobem wyrażania pewnych idei.
|
||||
|
||||
Jeżeli podmiotem jest „mi” lub „sina”, a zatem nie zostaje użyta partykuła
|
||||
„li”, można:
|
||||
|
||||
* Powielić zdanie, jak sugeruje oficjalna książka toki pony („pu”):
|
||||
|
||||
> mi pali. mi moku. — Pracuję i jem.
|
||||
|
||||
* Dodać „li” przed drugim czasownikiem, jak zaleca seria filmików
|
||||
„12 days of sona pi toki pona”:
|
||||
|
||||
> mi pali, li moku. — Pracuję i jem.
|
||||
|
||||
## Ćwiczenia
|
||||
|
||||
Teraz spróbuj przetłumaczyć poniższe zdania na polski:
|
||||
|
||||
* mi moku ala e soweli.
|
||||
* jan pona sina li toki e ma, e telo.
|
||||
* jan suli li lukin e ma tomo, li sitelen e ijo.
|
||||
* ma li jo e kasi ike.
|
||||
* pipi lili li suli, li pona.
|
||||
|
||||
Oraz poniższe na toki ponę:
|
||||
|
||||
* Twoje miasto nie ma pracowników.
|
||||
* Mój mąż nie pracuje, a je i walczy.
|
||||
* Moja ojczyzna („miejsce źródłowe”) jest duża.
|
||||
* Twój obraz jest ładny.
|
||||
* Mój przyjaciel ma rybę oraz owoc i robi dobre jedzenie.
|
||||
|
||||
[Odpowiedzi](pl_answers.html#p4)
|
||||
|
||||
[Poprzednia strona](pl_3.html) [Strona początkowa](pl_index.html) [Następna strona](pl_5.html)
|
||||
100
pages/tokipona/pl_5.md
Normal file
100
pages/tokipona/pl_5.md
Normal file
|
|
@ -0,0 +1,100 @@
|
|||
% toki pona: strona 5 – to i owo
|
||||
% /dev/urandom
|
||||
% march 2020
|
||||
|
||||
Nowe słownictwo na tej lekcji:
|
||||
|
||||
| słowo | znaczenie |
|
||||
|----|----|
|
||||
| ante | inny, różny, zmienić |
|
||||
| awen | zachować, zostać, pielęgnować, chronić, kontynuować |
|
||||
| en | i (łączy podmioty) |
|
||||
| kalama | dźwięk, hałas, czytać na głos, wydawać dźwięk |
|
||||
| lape | sen, spać, odpoczynek |
|
||||
| mute | wiele, dużo, ilość |
|
||||
| ni | to, tamto |
|
||||
| pakala | niszczyć, psuć, pomyłka, (pospolite przekleństwo) |
|
||||
| seli | ciepło, żar, reakcja chemiczna |
|
||||
|
||||
Zanim poznamy nowe słownictwo i gramatykę, wypełnijmy niektóre luki.
|
||||
|
||||
Słowo „en” pozwala na wcielenie kilku podmiotów w jedno zdanie.
|
||||
|
||||
> mi en sina li moku. – Ja i ty jemy.
|
||||
|
||||
Należy zauważyć, że słowo to nie może zostać użyte do łączenia
|
||||
czasowników ani dopełnień. Istnieje na to inny sposób i został on
|
||||
już wytłumaczony na [stronie 4](pl_4.html).
|
||||
|
||||
Wyraz „mute” pozwala określić liczbę podmiotu i dopełnienia.
|
||||
|
||||
> jan utala mute. – Wielu żołnierzy.
|
||||
|
||||
> mi mute – my
|
||||
|
||||
Oto przykładowe zdania:
|
||||
|
||||
> jan lili mute li lape. – Dzieci śpią.
|
||||
|
||||
> kiwen suli li pakala e tomo lipu. – Wielki kamień zniszczył bibliotekę
|
||||
> („dom książek”).
|
||||
|
||||
> mi pakala lili. – Popełniłem drobny błąd.
|
||||
|
||||
> ilo sina li kalama mute ike. – Twój instrument wydaje wiele złych dźwięków.
|
||||
|
||||
## Słowo „ni”
|
||||
|
||||
Najprostszym użyciem słowa „ni” jest użycie go w znaczeniu „to” lub „tamto”:
|
||||
|
||||
> kulupu ni li pona mute. – Ta społeczność jest bardzo dobra.
|
||||
|
||||
Jednak to słowo jest znacznie potężniejsze.
|
||||
Może być wykorzystane do tworzenia zdań złożonych.
|
||||
|
||||
Na przykład można go użyć, by przytoczyć czyjąś wypowiedź:
|
||||
|
||||
> jan lili li toki e ni: sina pona. – Dziecko powiedziało, że jesteś dobra.
|
||||
|
||||
> ona li toki e ni: "toki! sina pona lukin." – On powiedział: „Cześć!
|
||||
> Wyglądasz dobrze.”
|
||||
|
||||
Używa się go również, by dokładniej opisać dany podmiot lub dopełnienie.
|
||||
|
||||
> jan pali ni li pali e tomo mi: ona li jo e kiwen mute. – Pracownik,
|
||||
który ma dużo kamieni, zbudował mój dom. („Ten pracownik zbudował mój dom:
|
||||
ma dużo kamieni”.)
|
||||
|
||||
## Różnice dialektalne
|
||||
|
||||
> %info%
|
||||
> W tej części wyjaśniono, jak różne kursy toki pony różnią się
|
||||
> sposobem wyrażania pewnych idei.
|
||||
|
||||
Nie ma żadnego konsensusu na temat tego, czy słowo „en” może zostać
|
||||
użyte wśród wyrażeń korzystających z partykuły „pi” (dowiemy się
|
||||
o niej na [stronie 9](9.html)). Ponadto, sama Sonja Lang przyznała,
|
||||
że użycie wyrazu „en” w ten sposób nie jest „całkowicie niepoprawne",
|
||||
ale nieeleganckie stylistycznie.
|
||||
|
||||
## Ćwiczenia
|
||||
|
||||
A teraz spróbuj przełumaczyć poniższe zdania na polski.
|
||||
|
||||
* kulupu sina li ante mute.
|
||||
* jan ike li pakala e ilo mi.
|
||||
* mi pali e tomo ni.
|
||||
* jan utala pona mute li awen e kulupu ni.
|
||||
* kulupu suli li awen, li suli e ona.
|
||||
|
||||
A poniższe na toki ponę.
|
||||
|
||||
* Ciepłe jedzenie jest bardzo dobre.
|
||||
* Śpiące dzieci nie hałasują.
|
||||
* Pracownicy powiedzieli, że są silni i twardzi.
|
||||
* Wyglądasz inaczej.
|
||||
* Ten dom zachowuje ciepło.
|
||||
|
||||
[Odpowiedzi](pl_answers.html#p5)
|
||||
|
||||
[Poprzednia strona](pl_4.html) [Strona początkowa](pl_index.html) [Następna strona](pl_6.html)
|
||||
184
pages/tokipona/pl_6.md
Normal file
184
pages/tokipona/pl_6.md
Normal file
|
|
@ -0,0 +1,184 @@
|
|||
% toki pona: strona 6 – przyimki i miejsca
|
||||
% /dev/urandom
|
||||
% marzec 2020
|
||||
|
||||
Słownictwo na tej lekcji zostanie podzielone na dwie kategorie. Przyimki:
|
||||
|
||||
| słowo | znaczenie |
|
||||
|----|----|
|
||||
| kepeken | używać, używając, przy pomocy |
|
||||
| lon | w, przy, na, u, prawdziwy, istniejący, istnieć |
|
||||
| sama | taki sam, podobny, rodzeństwo |
|
||||
| tan | z, ponieważ, powód, przyczyna |
|
||||
| tawa | do, ku, dla, ruch |
|
||||
|
||||
I zwykłe słowa, (które w tym przypadku opisują miejsca):
|
||||
|
||||
| słowo | znaczenie |
|
||||
|----|----|
|
||||
| sewi | u góry, niebo, boski, święty |
|
||||
| noka | noga, stopa, dół, spód, pod |
|
||||
| poka | biodro, bok, obok, w pobliżu, koło |
|
||||
| monsi | tył, plecy, tyłek |
|
||||
| sinpin | twarz, przód, ściana |
|
||||
|
||||
Przyimki to słowa przymocowane do innych części zdania. Używa się ich
|
||||
w celu określenia położenia lub czasu, (więcej na ten temat dowiesz
|
||||
się później), lub doprecyzowania informacji na temat danej czynności.
|
||||
|
||||
W toki ponie słowa „kepeken”, „lon”, „sama”, „tan” i „tawa” pełnią rolę
|
||||
przyimków. Dodaje się je na końcu zdania, nie dokładając do tego żadnych
|
||||
partykuł.
|
||||
|
||||
W poniższych przykładach użyto te pięć słów zarówno jako przyimki,
|
||||
jak i zwykłe słowa.
|
||||
|
||||
> mi pona e tomo kepeken ilo mi. – Naprawiam dom, używając swoich narzędzi.
|
||||
|
||||
> mi toki kepeken toki pona. – Mówię, posługując się toki poną.
|
||||
|
||||
> sina kepeken e ilo sitelen. – Używasz narzędzia do malowania/rysowania
|
||||
> (długopis, ołówek, pędzel).
|
||||
|
||||
> mi lon tomo sina. – Jestem w twoim domu.
|
||||
|
||||
> jan ike li kalama mute lon tomo lipu. – Zły człowiek dużo hałasuje
|
||||
> w bibliotece.
|
||||
|
||||
> ona li toki e ijo lon. – On/ona/oni/one mówią prawdę („mówią o istniejących
|
||||
> rzeczach”).
|
||||
|
||||
> mi en sina li sama. – Ja i ty jesteśmy podobni.
|
||||
|
||||
> meli sama mi li pona. – Moja siostra jest dobra.
|
||||
|
||||
> kiwen lili li sama lukin pipi. – Kamyczek wygląda jak robak.
|
||||
|
||||
> mi lape tan ni: mi jo ala e wawa. – Śpię, ponieważ nie mam energii.
|
||||
|
||||
> mi tawa tan tomo mi. – Wychodzę z domu.
|
||||
|
||||
> ona li awen lon tomo lipu. – Zostali w bibliotece.
|
||||
|
||||
> tomo tawa mi li pona. – Mój samochód („ruchomy dom”) jest dobry.
|
||||
|
||||
> mi tawa tomo moku. – Idę do restauracji („dom jedzenia”).
|
||||
|
||||
Za pomocą słowa „tawa” można również wyrazić perspektywę.
|
||||
|
||||
> sina pona tawa mi. – Lubię cię. („Jesteś dobry/-a według mnie”.)
|
||||
|
||||
> %warning%
|
||||
> „tawa” może funkcjonować zarówno jako przymiotnik i przyimek, wskutek
|
||||
czego może dojść do niejasności. Na przykład „tomo tawa mi” może znaczyć
|
||||
„moje auto” albo „według mnie dom”. Znaczenie zależy tu od kontekstu.
|
||||
|
||||
Oto przykłady słów związanych z miejscem:
|
||||
|
||||
> waso mute li lon sewi. – Wiele ptaków jest na niebie.
|
||||
|
||||
> mi awen lon tomo mi. – Zostaję w moim domu.
|
||||
|
||||
> mi toki tawa jan sewi. – Mówię do boga/anioła/istoty boskiej/(dosłownie) osoby na/w niebie.
|
||||
|
||||
> mi tawa kepeken noka mi. – Idę pieszo („używając moich nóg”).
|
||||
|
||||
> kiwen lili li lon noka mi. – Pode mną jest mały kamyk.
|
||||
|
||||
> mi tawa lon poka sina. – Idę obok ciebie („u twojego boku”).
|
||||
|
||||
> jan poka li ike tawa mi. – Nie lubię swojego sąsiada.
|
||||
|
||||
> poka mi li pakala. – Mam złamane biodro.
|
||||
|
||||
> ona li lon monsi sina. – Oni stoją za tobą.
|
||||
|
||||
> jan utala mute li lon sinpin. – Wojownicy stoją przede mną.
|
||||
|
||||
> lipu suli li lon sinpin ni. – Ważny dokument wisi/jest na tej ścianie.
|
||||
|
||||
> sinpin ona li pona lukin. – Jego twarz wygląda dobrze.
|
||||
|
||||
## Wyrażenia
|
||||
|
||||
W toki ponie można pożegnać się na dwojaki sposób. Jeżeli to ty wychodzisz,
|
||||
użyjesz tego wyrażenia:
|
||||
|
||||
> mi tawa! – Do widzenia! (dosłownie: „idę!”)
|
||||
|
||||
Jeżeli wychodzi ktoś inny, pożegnasz go tak:
|
||||
|
||||
> tawa pona! – Do widzenia! (dosłownie: „dobrej podróży!”)
|
||||
|
||||
W rzeczywistości istnieje wiele słów, które zmieniają się we frazy,
|
||||
gdy dodamy wyraz „pona”.
|
||||
|
||||
> moku pona! – Smacznego! (dosłownie: „dobrego posiłku!”)
|
||||
|
||||
> lape pona! – Dobranoc! (dosłownie: „dobrego snu!”)
|
||||
|
||||
Istnieje również pewne wyrażenie, które może posłużyć jako uniwersalne
|
||||
pozdrowienie. Do takich zaliczają się między innymi „dziękuję” czy
|
||||
„pokój z tobą”:
|
||||
|
||||
> pona tawa sina! (dosłownie: „dobro ku tobie!”)
|
||||
|
||||
## Różnice dialektalne
|
||||
|
||||
> %info%
|
||||
> W tej części wyjaśniono, jak różne kursy toki pony różnią się
|
||||
> sposobem wyrażania pewnych idei.
|
||||
|
||||
* W oficjalnej książce słowo „lon” ma szersze znaczenie, w tym „z” i „po”.
|
||||
Na przykład „Mówię w języku toki pona” tłumaczy się jako „mi toki lon toki pona”.
|
||||
Jednakże takiego użycia tego słowa nie spotyka się zbyt często.
|
||||
|
||||
* Według oficjalnej książki słowo „noka” może oznaczać zarówno „stopa” jak i
|
||||
„poniżej”. Drugie znaczenie tego wyrazu jest stosunkowo nowe. W innych kursach
|
||||
to samo znaczenie osiąga się przy użyciu słowa „anpa”, podczas gdy „noka”
|
||||
oznacza tylko stopę lub nogę. Wyraz „anpa” omówimy na [stronie 7](pl_7.html).
|
||||
|
||||
* Czasami słowa „kepeken” i „tawa” są używane zarówno jako przyimki (kolejno
|
||||
„przy użyciu” i „w kierunku”) oraz czasowniki („używać”, „poruszać się”).
|
||||
Oficjalna książka podaje przykład użycia wyrazu „kepeken” jako czasownik:
|
||||
|
||||
> o kepeken ala ilo ike. – Nie używaj złych narzędzi.
|
||||
|
||||
Ale w społeczności toki pony nadal dodaje się partykułę „e”, jako że „kepeken”
|
||||
jest czasownikiem przechodnym, a nie przyimkiem.
|
||||
|
||||
> mi kepeken e ilo. – Używam narzędzi.
|
||||
|
||||
(Metody tej użyto również w kursie "o kama sona e toki pona!")
|
||||
|
||||
Różnica polega na tym, że we wcześniejszym przykładzie dopełnienie („ilo ike”)
|
||||
jest poprzedzone wyrażeniem „kepeken ala”. W późniejszym przykładzie po „kepeken”
|
||||
bezpośrednio następuje słówko „e”, jak w przypadku każdego innego czasownika.
|
||||
|
||||
W tym kursie stosować będziemy tej drugiej konwencji, jako że jest ona bardziej
|
||||
precyzyjna i pozwala na użycie większej ilości technik gramatycznych (przykładowo
|
||||
jaśniej można korzystać z przydawek następujących po wyrazie „kepeken”).
|
||||
Jednakże w większości zdań obecność partykuły „e” lub jej brak nie powinien
|
||||
powodować zamieszania.
|
||||
|
||||
## Ćwiczenia
|
||||
|
||||
A teraz spróbuj przetłumaczyć poniższe zdania na polski.
|
||||
|
||||
* ona li toki tawa mama mije ona kepeken ilo toki.
|
||||
* moku suwi li ike tawa mi.
|
||||
* ma mama mi li utala e ma poka.
|
||||
* meli sama sina li jan pona mi.
|
||||
* pipi lili li lon sinpin sina.
|
||||
|
||||
A następnie przetłumacz następujące zdania na toki ponę:
|
||||
|
||||
* Zniszczyłeś mój samochód.
|
||||
* Mężczyzna karmi dzieci („daje dzieciom jeść”).
|
||||
* Nie podoba mi się ten czat („pokój rozmów”).
|
||||
* Naprawiłem dom dzięki tobie.
|
||||
* Oni czytają książki w bibliotece.
|
||||
|
||||
[Odpowiedzi](pl_answers.html#p6)
|
||||
|
||||
[Poprzednia strona](pl_5.html) [Strona początkowa](pl_index.html) [Następna strona](pl_7.html)
|
||||
188
pages/tokipona/pl_7.md
Normal file
188
pages/tokipona/pl_7.md
Normal file
|
|
@ -0,0 +1,188 @@
|
|||
% toki pona: strona 7 – zdania wykrzyknikowe, pytające, rozkazujące i imiona
|
||||
% /dev/urandom
|
||||
% marzec 2020
|
||||
|
||||
Nowe słownictwo na tej lekcji:
|
||||
|
||||
| słowo | znaczenie |
|
||||
|----|----|
|
||||
| a | (ogólny wykrzyknik wyrażający emocję) |
|
||||
| anu | lub, albo |
|
||||
| mu | (dowolny dźwięk wydawany przez zwierzę)|
|
||||
| o | (zwrot do kogoś lub wydanie polecenia) |
|
||||
| seme | co? (do tworzenia pytań)|
|
||||
|
||||
| słowo | znaczenie |
|
||||
|----|----|
|
||||
| kute | słuchać, słyszeć, ucho |
|
||||
| nimi | słowo, wyraz, imię |
|
||||
| lawa | głowa, kontrolować, rządzić, główny |
|
||||
| anpa | nisko, skromny, zależny, podbić/pokonać, schylać się |
|
||||
| insa | wnętrze, środek, zawartość, brzuch |
|
||||
|
||||
## Uwagi na temat słownictwa
|
||||
|
||||
Różne znaczenia słowa „anpa” wydają się wzajemnie wykluczać, ale w praktyce
|
||||
znaczenie tego wyrazu zależy od tego, co następuje zaraz po nim.
|
||||
|
||||
Słowo „anpa” jako czasownik przechodni z „e” oznacza „zwalczyć” albo „pokonać”:
|
||||
|
||||
* jan wawa li anpa e jan utala ike. — Silny człowiek pokonał złego wojownika.
|
||||
|
||||
Jeśli jednak wyraz „anpa” nie ma dopełnienia czy przyimka, jak „tawa”,
|
||||
oznacza on „kłonić się”:
|
||||
|
||||
* jan pali li anpa tawa jan lawa. — Pracownik ukłonił się szefowi.
|
||||
|
||||
Słowo „anu” samo w sobie oznacza „lub”:
|
||||
|
||||
> ona li pona mute anu ike mute. mi sona ala. — Jest (albo) bardzo dobry, albo bardzo zły. Nie wiem.
|
||||
|
||||
## Zdania wykrzyknikowe i rozkazujące
|
||||
|
||||
Słówko „a” służy jako uniwersalny wykrzyknik, używany do wyrażenia emocji
|
||||
w zdaniu lub wzmocnienia go. Dodaje się go zazwyczaj na końcu zdania lub używa
|
||||
jako samodzielne wyrażenie.
|
||||
|
||||
> sina suwi a! — Jesteś taki słodki!
|
||||
|
||||
Poza tym „a a a!” oznacza śmiech (Ha, ha, ha!).
|
||||
|
||||
Wyraz „mu” oznacza jakikolwiek dźwięk wydawany przez zwierzę.
|
||||
|
||||
Słowa „o” używa się, by zwrócić się do kogoś lub wydać mu polecenie.
|
||||
|
||||
Jeżeli użyjemy je na początku zdania, reszta zdania zostanie zamieniona
|
||||
w zdanie rozkazujące.
|
||||
|
||||
> o kute e mi! — Wysłuchaj mnie!
|
||||
|
||||
Natomiast na końcu frazy nominalnej słówko to pełni funkcję wołacza.
|
||||
|
||||
> sina o! — Ej, ty!
|
||||
|
||||
> jan pona o! — Przyjacielu!
|
||||
|
||||
Oba sposoby można łączyć.
|
||||
|
||||
> jan pali o, kepeken e ilo awen! — Pracowniku, używaj sprzętu ochronnego!
|
||||
|
||||
## Pytania
|
||||
|
||||
W toki ponie pytania można formułować na dwa sposoby.
|
||||
|
||||
Pytania typu tak/nie buduje się zaczynając zdanie w zwykły sposób, ale
|
||||
zastępując słowo, o które pytamy, konstrukcją „[słowo] ala [słowo]”.
|
||||
|
||||
> sina pona ala pona? — Wszystko gra?
|
||||
|
||||
W toki ponie nie ma słów na „tak” lub „nie”. Jeżeli chcemy odpowiedzieć
|
||||
twierdząco, powtarzamy użyte słowo, a jeśli przecząco — dodajemy do niego „ala”.
|
||||
|
||||
> pona. — Tak.
|
||||
|
||||
> pona ala. — Nie.
|
||||
|
||||
(Z tego, co rozumiem, struktura ta jest podobna tej w języku mandaryńskim).
|
||||
|
||||
> ona li pali ala pali? — Czy oni pracują?
|
||||
|
||||
> jan lili li moku ala moku? — Czy dzieci jedzą?
|
||||
|
||||
Zamiast tego dodać można „anu seme” na końcu zdania.
|
||||
|
||||
> sina pona anu seme? — Wszystko gra?
|
||||
|
||||
Pytania otwarte mogą zostać sformułowane, zaczynając zdanie jak zawsze,
|
||||
ale zastępując słowo, o które pytamy, wyrazem „seme”:
|
||||
|
||||
> sina pali e seme? — Co robisz? / Nad czym pracujesz?
|
||||
|
||||
> jen same li pakala e ona? — Kto to zepsuł? („Jaka osoba to zepsuła?”)
|
||||
|
||||
> ijo ni li seme? — Co to jest?
|
||||
|
||||
> sewi li laso tan seme? — Dlaczego niebo jest niebieskie? („Niebo jest niebieskie,
|
||||
ponieważ co?")
|
||||
|
||||
## Imiona (nieoficjalne słowa)
|
||||
|
||||
Jak dotąd, wszystko tutaj nazywaliśmy posługując się rodzimymi wyrazami toki pony.
|
||||
Ale to nie wystarcza, jeżeli na przykład chcesz zwrócić się do kogoś po imieniu.
|
||||
Nazwy własne lub „nieoficjalne słowa”, bo tak w toki ponie się je nazywa, to imiona,
|
||||
nazwy miast, państw, itd. Zostały one zaczerpnięte z narodowego języka, jakiego
|
||||
używa się w danym miejscu, i dostosowane pod kątem fonologii toki pony.
|
||||
W przeciwieństwie do oficjalnych słów tego języka, te pisze się dużą literą.
|
||||
|
||||
Nieoficjalne słowa są zawsze traktowane jak przymiotniki. To oznacza, że muszą być
|
||||
one doczepione do jakiegoś rzeczownika.
|
||||
|
||||
> jan Mimi — Mimi (jako osoba)
|
||||
|
||||
> ma Kanata — Kanada (jako państwo)
|
||||
|
||||
> toki Posuka — język polski
|
||||
|
||||
> ma tomo Napoli — Neapol (jako miasto)
|
||||
|
||||
Nieoficjalnych słów można też użyć jako przymiotników:
|
||||
|
||||
> jan Kanata — Kanadyjczyk
|
||||
|
||||
Nazwy i imiona można przełożyć na toki ponę w różnoraki sposób. Dlatego jedno miasto
|
||||
czy państwo może posiadać kilka nieoficjalnych nazw. (Istnieją jednak darmowe słowniki
|
||||
skupiające nazwy państw, miast i języków).
|
||||
|
||||
Ponadto użytkownicy toki pony mają wolną rękę w kwestii wyboru swojego
|
||||
tokipońskiego imienia. Może być ono stokiponizowaną wersją własnego imienia
|
||||
albo czymś zupełnie nowym.
|
||||
|
||||
> %info%
|
||||
> Imienia ludzi w toki ponie zaczynają się od „jan”. Członkowie społeczności
|
||||
> toki pony często używają swojego tokipońskiego imienia nawet, gdy mówią
|
||||
> innym języku. Słowo „jan” pozostaje mimo to.
|
||||
|
||||
> %info%
|
||||
> Na [stronie 7a] znajdują się informacje na temat tworzenia nieoficjalnych słów.
|
||||
|
||||
> %warning%
|
||||
> Choć nie jest to idealne rozwiązanie, to czasem dopuszczalne jest użycie rodzimego
|
||||
> słowa bez dostosowywania go do zasad toki pony.
|
||||
> Na przykład osoba do osoby o imieniu Robert można zwrócić się „jan Lope”
|
||||
> albo „jan Robert”.
|
||||
|
||||
# Przykłady
|
||||
|
||||
> o toki ala a! — Zamknij się! („Nie mów!”)
|
||||
|
||||
> sina pali ala pali e ni? — Ty to zrobiłeś?
|
||||
|
||||
> mi jan San. mi lon ma Mewika. — Jestem John. Mieszkam w USA.
|
||||
|
||||
> nimi sina li seme? — Jak się nazywasz?
|
||||
|
||||
> jan lawa mi li ike mute. — (Mój szef / nasz przywódca) jest bardzo zły.
|
||||
|
||||
> jan Kami o, toki! — Cześć, Kamil!
|
||||
|
||||
## Ćwiczenia
|
||||
|
||||
A teraz spróbuj zrozumieć poniższe zdania.
|
||||
|
||||
> * jan Lisa o, moku ala e kili ni a!
|
||||
> * kulupu Katowise li anpa e kulupu ale ante.
|
||||
> * o toki insa ala e ni: jan pali li anpa tawa jan lawa.
|
||||
> * sina pali e ni tan seme?
|
||||
> * insa mi li pakala. o pona e mi a!
|
||||
|
||||
I przetłumacz następujące na toki ponę.
|
||||
|
||||
> * Myślę, że bogowie nie istnieją.
|
||||
> * Nie hałasuj w bibliotece.
|
||||
> * Mój szef powiedział, żebym nie spał w biurze.
|
||||
> * Twój brat jest bardzo podobny do ciebie.
|
||||
> * Nie wychodź na dwór / na pole.
|
||||
|
||||
[Odpowiedzi](pl_answers.html#p7)
|
||||
|
||||
[Poprzednia strona](pl_6.html) [Strona początkowa](pl_index.html) [Następna strona](pl_8.html)
|
||||
87
pages/tokipona/pl_7a.md
Normal file
87
pages/tokipona/pl_7a.md
Normal file
|
|
@ -0,0 +1,87 @@
|
|||
% strona 7a – więcej na temat budowania nieoficjalnych słów
|
||||
% /dev/urandom
|
||||
% marzec 2020
|
||||
|
||||
By dowiedzieć się, jak tworzone są nieoficjalne słowa, najpierw musisz
|
||||
nauczyć się zasad działania fonologii toki pony. Słowa w tym języku są konstruowane
|
||||
według systemu \(C\)V\(N\). To oznacza, że każda sylaba składa się z opcjonalnej
|
||||
dowolnej spółgłoski, samogłoski i opcjonalnej spółgłoski nosowej (czyli „n”).
|
||||
|
||||
W dodatku sekwencje „ji”, „ti”, „wo” i „wu” są zabronione, przez co muszą
|
||||
zostać zastąpione kolejno przez „i”, „si”, „o” i „u”.
|
||||
|
||||
Oto spis wszystkich dozwolonych sylab:
|
||||
|
||||
| a | e | i | o | u | an| en| in| on| un|
|
||||
|:-:|:-:|:-:|:-:|:-:|:-:|:-:|:-:|:-:|:-:|
|
||||
| a | e | i | o | u | an| en| in| on| un|
|
||||
|ja |je | |jo |ju |jan|jen| |jon|jun|
|
||||
|ka |ke |ki |ko |ku |kan|ken|kin|kon|kun|
|
||||
|la |le |li |lo |lu |lan|len|lin|lon|lun|
|
||||
|ma |me |mi |mo |mu |man|men|min|mon|mun|
|
||||
|na |ne |ni |no |nu |nan|nen|nin|non|nun|
|
||||
|pa |pe |pi |po |pu |pan|pen|pin|pon|pun|
|
||||
|sa |se |si |so |su |san|sen|sin|son|sun|
|
||||
|ta |te | |to |tu |tan|ten| |ton|tun|
|
||||
|wa |we |wi | | |wan|wen|win| | |
|
||||
|
||||
Istnieje jeszcze jedna zasada: zaraz po samołgłosce nie może nastąpić kolejna
|
||||
samogłoska, a zaraz po głosce „n” nie może nastąpić „m” ani kolejne „n”.
|
||||
|
||||
> %info%
|
||||
> Zasada z „n” i „m” nie została wspomniana w oficjalnej książce,
|
||||
> ale wszystkie wspomniane tam nazwy własne się jej trzymają, (np. Mjanma
|
||||
> została zapożyczona jako „ma Mijama”, nie — „ma Mijanma”).
|
||||
|
||||
Spółgłoski nieobecne w toki ponie muszą zostać zastąpione przez podobne
|
||||
głoski. Na przykład Rzym („Roma”) zamienia się w „ma tomo Loma”, a Dżakarta
|
||||
przekształcono w „ma tomo Sakata”.
|
||||
|
||||
| spółgłoska | odpowiadająca głoska |
|
||||
|:----:|:----|
|
||||
| k | „k”, „g”, polskie „h”, francuskie „r” |
|
||||
| l | „l”, polskie „r”, czasem angielskie „r” |
|
||||
| m | „m” |
|
||||
| n | „n”, „m” na końcu sylaby |
|
||||
| p | „p”, „b”, „f”, czasem „w” |
|
||||
| s | „s”, „z”, „dż”, „cz”, „sz”, „rz/ż”, „c”, „ks” |
|
||||
| t | „t”, „d”, „dź” |
|
||||
| w | „w”, „ł”, często angielskie „r” |
|
||||
|
||||
Jeżeli w jakimś słowie występuje kilka spółgłosek pod rząd, najlepiej
|
||||
zostawić tylko jedną. Ewentualnie można zrobić z nich osobne sylaby.
|
||||
|
||||
Jeśli chcemy dodać spółgłoskę ze względu na sekwencję dwóch samogłosek,
|
||||
najlepiej wybrać „w” lub „j”, ponieważ te najlepiej się kryją wśród innych głosek,
|
||||
(np. Azja — „ma Asija” lub Erytrea — „ma Eliteja”).
|
||||
|
||||
W razie, gdybyśmy zdecydowali się utworzyć dwie sylaby, by rozdzielić zbitkę
|
||||
spółgłosek, albo powtarzamy samogłoskę występującą w poprzedniej sylabie,
|
||||
albo wstawiamy „u”. (np. Islandia („Ísland„) — „ma Isilan”, a Szkocja — „ma Sukosi”).
|
||||
|
||||
Przy tworzeniu nazw miast, najlepiej wzorować się na tym, jak mieszkańcy tego
|
||||
miasta by wymówili tę nazwę. Na przykład kanadyjskie Toronto w oficjalnej książce
|
||||
zostało zapisane jako „ma tomo Towano”, nie — „ma tomo Tolonto”.
|
||||
|
||||
Nazwy państw mogą zostać zaczerpnięte z formy w dopełniaczu lub nazwy używanej
|
||||
przez dany lud. Na przykład rodzima nazwa Japonii to „Nippon”, ale japończycy
|
||||
i język japoński są kolejno określane jako „Nihonjin” i „Nihongo”. Na podstawie
|
||||
dwóch ostatnich słów utworzono nieoficjalne słowo „Nijon”. Podobnie słowo
|
||||
„Wensa” (Szwecja) pochodzi od wyrazu „svenska” („szwedzki”).
|
||||
|
||||
Jeżeli nazwa kraju lub miasta jest często skracana, można utworzyć nieformalne słowo
|
||||
w oparciu o ten skrót. Przykładowo Los Angeles („L.A.”) staje się „ma tomo Ele”,
|
||||
a Wielka Brytania („U.K.”) — „ma Juke”. Ta sama zasada może zostać zastosowana
|
||||
w innojęzycznych akronimach: Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich
|
||||
(rosyjski skrót: „СССР”) zmienia się w „ma Sesesele”.
|
||||
|
||||
Niektórzy stosują zasadę, że jeśli powstałe w ten sposób nieoficjalne słowo brzmi
|
||||
tak samo, jak rodzime słowo toki pony, to nieoficjalne słowo powinno zostać
|
||||
nieco zmodyfikowane. Na przykład imię „Mary” (skąd zresztą „meli” właśnie pochodzi)
|
||||
zwykle zmienia się „jan Mewi”. W ten sposób można uniknąć nieporozumień.
|
||||
|
||||
Istnieją jeszcze inne zasady, ale są różnie postrzegane przez różnych ludzi.
|
||||
Inną listę zasad tokiponizacji można znaleźć w oficjalnej książce. Lista ta
|
||||
jest krótsza, ale za to mniej szczegółowa.
|
||||
|
||||
[Powrót do strony 7](pl_7.html) [Strona początkowa](pl_index.html)
|
||||
87
pages/tokipona/pl_8.md
Normal file
87
pages/tokipona/pl_8.md
Normal file
|
|
@ -0,0 +1,87 @@
|
|||
% toki pona: strona 8 – język pełen barw
|
||||
% /dev/urandom
|
||||
% marzec 2020
|
||||
|
||||
Słownictwo na tej stronie:
|
||||
| słowo | znaczenie |
|
||||
|----|----|
|
||||
| kule | kolor, kolorowy |
|
||||
| jelo | żółty (i jego odcienie) |
|
||||
| laso | niebieski, zielony (i jego odcienie) |
|
||||
| pimeja | czarny, ciemny |
|
||||
| walo | biały, jasny |
|
||||
| nasa | osobliwy, dziwny, szalony, pijany |
|
||||
| jaki | brudny, obleśny, toksyczny |
|
||||
| moli | śmierć, umrzeć, umierający |
|
||||
| unpa | związek seksualny (albo małżeński) |
|
||||
|
||||
## Kolory
|
||||
|
||||
W toki ponie jest pięć podstawowych wyrazów dotyczących kolorów. Są to: „loje” (czerwony), „jelo” (żółty), „laso” (niebieski/zielony), „pimeja” (czarny) i „walo” (biały).
|
||||
|
||||
Słowa te można łączyć ze sobą i z wyrazami określającymi naturalne obiekty. Dzięki
|
||||
temu otrzymamy bardziej dokładne odcienie barw:
|
||||
|
||||
> laso sewi — niebieski („zieleń/błękit nieba”)
|
||||
|
||||
> laso kasi — zielony („zieleń/błękit roślin”)
|
||||
|
||||
> loje jelo — pomarańczowy („żółtawa czerwień”)
|
||||
|
||||
> jelo pimeja — brązowy („ciemny żółcień”)
|
||||
|
||||
> walo pimeja — szary („ciemna biel”)
|
||||
|
||||
> loje walo — różowy („jasna czerwień”)
|
||||
|
||||
## Przykładowe zdania
|
||||
|
||||
> kili loje lili li pona tawa mi. — Lubię truskawki/maliny („małe, czerwone owoce”).
|
||||
|
||||
> jan lili li pana e ko jaki tan monsi ona. — Dziecko zrobiło kupę.
|
||||
|
||||
> jan Simu o, mije li moli. — On nie żyje, Jim.
|
||||
|
||||
> tomo ni li jo e jaki mute. ni li ike tawa mi a! — W tym pokoju jest mnóstwo
|
||||
> brudów. Nie podoba mi się!
|
||||
|
||||
> mije mi li unpa ala e jan ante. — Mój mąż jest wierny. („nie uprawia seksu z innymi
|
||||
> ludźmi”).
|
||||
|
||||
## Stopniowanie
|
||||
|
||||
Mimo że w toki ponie znajdziemy słowa jak „dobry” czy „zły”, nie ma czegoś takiego,
|
||||
jak „lepszy” albo „gorszy”.
|
||||
|
||||
Jeśli chcemy porównać dwie rzeczy, musimy użyć dwóch zdań:
|
||||
|
||||
> mi wawa. sina wawa lili. — Jestem silniejszy od ciebie. (Ja jestem silny. Ty
|
||||
> jesteś trochę silny.)
|
||||
|
||||
Oczywiście stopień porównania można zwiększyć, regulując różnicę między
|
||||
przymiotnikami.
|
||||
|
||||
> mi wawa mute. sina wawa ala. — Jestem znacznie silniejszy od ciebie
|
||||
> (Ja jestem bardzo silny. Ty jesteś słaby).
|
||||
|
||||
## Ćwiczenia
|
||||
|
||||
A teraz spróbuj odczytać znaczenie poniższych zdań.
|
||||
|
||||
* kule loje li pona tawa mi.
|
||||
* o pana e telo kili loje jelo tawa mi.
|
||||
* kasi kule sina li pona lukin tawa mi.
|
||||
* mi moku ala e telo nasa.
|
||||
* o moli ala e ona a!
|
||||
|
||||
I przetłumacz następujące na toki ponę:
|
||||
|
||||
* Twój dom jest większy od mojego.
|
||||
* Bardziej lubię niebieskie niebo, niż szare niebo.
|
||||
* O fuj! To jedzenie jest okropne!
|
||||
* Jestem w czerwonym domu.
|
||||
* Pijak mnie nie słucha.
|
||||
|
||||
[Odpowiedzi](pl_answers.html#p8)
|
||||
|
||||
[Poprzednia strona](pl_7.html) [Strona początkowa](pl_index.html) [Następna strona](pl_9.html)
|
||||
147
pages/tokipona/pl_9.md
Normal file
147
pages/tokipona/pl_9.md
Normal file
|
|
@ -0,0 +1,147 @@
|
|||
% toki pona: strona 9 – kontekst i złożone przymiotniki
|
||||
% /dev/urandom
|
||||
% marzec 2020
|
||||
|
||||
Słownictwo na tej stronie:
|
||||
|
||||
| słowo | znaczenie |
|
||||
|----|----|
|
||||
| pi | (przegrupowuje przymiotniki/przysłówki) |
|
||||
| la | „jeśli/kiedy” (wprowadza kontekst) |
|
||||
| luka | dłoń, ręka, ramię |
|
||||
| linja | podłużny, giętki przedmiot, nić, sznur, włos |
|
||||
| palisa | podłużny, twardy przedmiot, gałąź, kij |
|
||||
| selo | zewnętrze, otulina, skóra, granica |
|
||||
| len | tkanina, ubranie, pokrowiec |
|
||||
| lete | zimny, surowy |
|
||||
| musi | rozrywkowy, artystyczny, zabawa, gra |
|
||||
|
||||
Czas przedstawić kolejne dwie partykuły języka toki pona: „pi” oraz „la”.
|
||||
|
||||
## pi
|
||||
|
||||
Słówko „pi” przegrupowywuje przymiotniki i przysłówki. Normalnie przydawki
|
||||
dodawane są do wcześniejszej grupy wyrazów jedna po drugiej. Na przykład:
|
||||
|
||||
> jan wawa — silna osoba
|
||||
|
||||
> jan wawa ala — brak silnych osób
|
||||
|
||||
Jeżeli chcesz powiedzić „słaba osoba”, musisz zaprzeczyć słowu „wawa”, nie — „jan”.
|
||||
I tutaj wkracza „pi”.
|
||||
|
||||
> jan pi wawa ala — słaba osoba („osoba o braku siły”)
|
||||
|
||||
Tym samym zastosowaniem można posłużyć się w innych przypadkach:
|
||||
|
||||
> jan wawa mute — wiele silnych ludzi
|
||||
|
||||
> jan pi wawa mute — bardzo silna osoba
|
||||
|
||||
Partykuła ta może być również zastosowana w utartych zestawieniach wyrazowych:
|
||||
|
||||
> jan toki utala — walczący mówca
|
||||
|
||||
> jan pi toki utala — krytyk
|
||||
|
||||
> %info%
|
||||
> Jeżeli wolisz używać składni „toki [przymiotnik]”, gdy chcesz określasz temat rozmowy
|
||||
> (tak jak to pokazano na [stronie 4](pl_4.html)), „pi” przyda się w określaniu tematu
|
||||
> rozmowy, który wymaga kilku słów, by go opisać. Przykładowo:
|
||||
>
|
||||
> > sina toki pi ma tomo mama sina. — Mówisz o swoim rodzinnym mieście.
|
||||
>
|
||||
|
||||
Włącznie ze zdaniami używającymi nieoficjalnych słów.
|
||||
|
||||
> ma tomo Wasintan li ma tomo lawa pi ma Mewika. – Miasto Waszyngton jest stolicą
|
||||
> („głównym miastem”) Stanów Zjednoczonych.
|
||||
|
||||
## la
|
||||
|
||||
Słówka „la” możemy użyć, aby zbudować zdania warunkowe oraz by wprowadzić kontekst. Oba te zabiegi przeprowadza się łącząc dwa zdania w jedno.
|
||||
|
||||
> [zdanie A] la [zdanie B].
|
||||
|
||||
> W kontekście [zdania A], [zdanie B].
|
||||
|
||||
Najczęściej tłumaczy się to zdanie jako:
|
||||
|
||||
> Kiedy [zdanie A], wtedy [zdanie B].
|
||||
|
||||
Na przykład:
|
||||
|
||||
> moku ni li pona la mi pana e ona tawa sina. — Jeżeli to danie jest dobre,
|
||||
> dam ci je.
|
||||
|
||||
> ona li moli la ni li ike tawa jan ale. — Jeżeli umrze, będzie to negatywne
|
||||
> dla każdego.
|
||||
|
||||
Ale użycie „la” nie ogranicza się na tym. Partykuła ta może również zastąpić
|
||||
konstrukcje typu „lon [wyrażenie]”, kiedy mowa o miejscu lub czasie (więcej
|
||||
informacji na ten temat na [następnej stronie](pl_10.html)).
|
||||
|
||||
> o kalama ala lon tomo lipu. — Nie hałasuj w bibliotece.
|
||||
|
||||
> tomo lipu la o kalama ala. — W bibliotece bądź cicho.
|
||||
|
||||
Za pomocą tego wyrazu można również określić perspektywę; podobnie działa
|
||||
„tawa”:
|
||||
|
||||
> ni li pona tawa mi. — To jest dobre według mnie. / Lubię to.
|
||||
|
||||
> mi la ni li pona. — (Z mojego punktu widzenia / według mnie), to jest dobre.
|
||||
|
||||
...albo łączyć kilka zdań:
|
||||
|
||||
> tan ni la... — Dlatego...
|
||||
|
||||
> ni la... — À propos...
|
||||
|
||||
> %info%
|
||||
> Partykuły „la” można użyć na wiele różnych sposobów, również takich, o których
|
||||
> nie wspomniano w tym kursie. Toki pona wielce polega kontekście, dlatego
|
||||
> najlepiej jest po prostu „formułować zdania tak, aby się dogadać”.
|
||||
|
||||
## Różnice dialektalne
|
||||
|
||||
> %info%
|
||||
> W tej części wyjaśniono, jak różne kursy toki pony różnią się
|
||||
> sposobem wyrażania pewnych idei.
|
||||
|
||||
Oficjalna książka, kursy online i moje osobiste upodobania różnią się tym,
|
||||
jak stosują interpunkcję w zdaniach z „la”.
|
||||
|
||||
W oficjalnej książce przecinek jest umieszczany przed partykułą „la” tylko
|
||||
w momencie, kiedy złączone są dwa zdania. W innych przypadkach przecinka nie ma.
|
||||
|
||||
Seria filmików „12 days of sona pi toki pona” w ogóle nie używa znaków przestankowych
|
||||
(tak samo jest w przypadku kursu „o kama sona e toki pona!”).
|
||||
|
||||
Osobiście wolę używać przecinka po „la” z uwagi na estetykę, ale w tym kursie
|
||||
interpunkcja jest pomijana. W każdym razie użycie znaków przestankowych
|
||||
jest kwestią gustu. Jest tak za sprawą tego, że w miejscu, gdzie inne języki
|
||||
użyłyby interpunkcji, w toki ponie taki sam zabieg można przeprowadzić korzystając
|
||||
z partykuł lub rozbijając zdanie.
|
||||
|
||||
## Ćwiczenia
|
||||
|
||||
A teraz spróbuj zrozumieć poniższe zdania.
|
||||
|
||||
* kulupu pi jan mute li ike tawa mi.
|
||||
* tomo ni la mi toki kepeken toki pona, mi toki kepeken toki Inli.
|
||||
* sina moku e soweli lete la ona li ike tawa sijelo sina.
|
||||
* kalama musi ona li pona mute.
|
||||
* sina kepeken ike e ilo la ona li pakala.
|
||||
|
||||
I przetłumacz następujące na toki ponę.
|
||||
|
||||
* Jeżeli na dworze jest ciemno, zostań w domu.
|
||||
* Ona jest w barze („domu szalonej wody”).
|
||||
* Głośna osoba („osoba o głośnych dźwiękach”) mówi dziwne rzeczy.
|
||||
* Ta blondynka („kobieta o białych włosach”) jest atrakcyjna.
|
||||
* Jeżeli nie będziesz rozmawiać z ludźmi, nie będziesz mieć przyjaciół.
|
||||
|
||||
[Odpowiedzi](pl_answers.html#p9)
|
||||
|
||||
[Poprzednia strona](pl_8.html) [Strona początkowa](pl_index.html) [Następna strona](pl_10.html)
|
||||
179
pages/tokipona/pl_answers.md
Normal file
179
pages/tokipona/pl_answers.md
Normal file
|
|
@ -0,0 +1,179 @@
|
|||
% toki pona — odpowiedzi
|
||||
% /dev/urandom
|
||||
% grudzień 2020
|
||||
|
||||
<h1><a name="p1" id="p1" href="pl_1.html">strona 1</a></h1>
|
||||
|
||||
> * Zwierzęta są ważne.
|
||||
> * On jest mały.
|
||||
> * Jestem wielki.
|
||||
> * To jest pies.
|
||||
> * Jesteś zły.
|
||||
|
||||
<h1><a name="p2" id="p2" href="pl_2.html">strona 2</a></h1>
|
||||
|
||||
> * Moja żona jest dobra.
|
||||
> * Twój mąż jest wysoki/ważny.
|
||||
> * Mój tata jest silny.
|
||||
> * Wszystkie zwierzęta są dobre.
|
||||
> * Owoce to ważne jedzenie.
|
||||
<!---->
|
||||
> * meli mi li suwi.
|
||||
> * jan utala ale li ike.
|
||||
> * jan pona mi li jan pona sina.
|
||||
> * jan lili mije sina li wawa.
|
||||
> * kili lili li suwi.
|
||||
|
||||
<h1><a name="p3" id="p3" href="pl_3.html">strona 3</a></h1>
|
||||
|
||||
> * Dziecko płacze („wydziela oczny płyn”).
|
||||
> * On/ona/ono patrzy na dokument.
|
||||
> * Złe zwierzę atakuje kobietę.
|
||||
> * Wojownik je duży owoc (warzywo, grzyba).
|
||||
> * Małe zwierzęta piją wodę.
|
||||
> * Podlewam/czyszczę coś dużego.
|
||||
<!---->
|
||||
> * ona li olin e jan ale.
|
||||
> * tomo telo li pona.
|
||||
> * mi pana e lipu.
|
||||
> * jan utala ike li lukin e tomo sina.
|
||||
> * ilo mi li pali pona.
|
||||
|
||||
<h1><a name="p4" id="p4" href="pl_4.html">strona 4</a></h1>
|
||||
|
||||
> * Nie jem zwierząt (tj. mięsa).
|
||||
> * Twój przyjaciel mówi o ziemi i o wodzie.
|
||||
> * Ważna osoba patrzy na miasto i zapisuje coś.
|
||||
> * Ziemia ma chwasty („złe rośliny”).
|
||||
> * Małe owady są ważne i dobre.
|
||||
<!---->
|
||||
> * ma tomo sina li jo ala e jan pali.
|
||||
> * mije mi li pali ala, li moku, li utala.
|
||||
> * ma mama mi li suli.
|
||||
> * sitelen sina li pona lukin.
|
||||
> * jan pona mi li jo e kala e kili li pali e moku pona.
|
||||
|
||||
<h1><a name="p5" id="p5" href="pl_5.html">strona 5</a></h1>
|
||||
|
||||
> * Twoja społeczność bardzo się różni.
|
||||
> * Zły człowiek popsuł moje narzędzia.
|
||||
> * Zbudowałem ten dom.
|
||||
> * Dobrzy wojownicy chronią tę społeczność.
|
||||
> * Wielka społeczność jest odporna i rozwija się.
|
||||
<!---->
|
||||
> * moku seli li pona mute.
|
||||
> * jan lili lape li kalama ala.
|
||||
> * jan pali mute li toki e ni: ona li wawa, li kiwen.
|
||||
> * sina ante lukin.
|
||||
> * tomo ni li awen e seli.
|
||||
|
||||
<h1><a name="p6" id="p6" href="pl_6.html">strona 6</a></h1>
|
||||
|
||||
> * Ona rozmawia ze swoim ojcem przez telefon.
|
||||
> * Nie lubię słodkiego jedzenia. / Słodkie jedzenie mi szkodzi.
|
||||
> * Moja ojczyzna walczy z sąsiednim krajem.
|
||||
> * Twoja siostra jest moją przyjaciółką.
|
||||
> * Na twojej twarzy jest mały robak.
|
||||
<!---->
|
||||
> * sina pakala e tomo tawa mi.
|
||||
> * (jan) mije li pana e moku tawa jan lili.
|
||||
> * tomo toki ni li ike tawa mi.
|
||||
> * mi pona e tomo tan sina.
|
||||
> * ona li lukin e lipu lon tomo lipu.
|
||||
|
||||
<h1><a name="p7" id="p7" href="pl_7.html">strona 7</a></h1>
|
||||
|
||||
> * Nie jest tego owocu/warzywa/grzyba, Lisa!
|
||||
> * Drużyna z Katowic pokonała wszystkie inne drużyny.
|
||||
> * Nie myślcie, że pracownicy są niczym w stosunku do szefów.
|
||||
> * Dlaczego to zrobiłaś?
|
||||
> * Boli mnie brzuch. Pomóżcie mi!
|
||||
<!---->
|
||||
> * mi toki insa e ni: jan sewi li lon ala.
|
||||
> * o kalama ala lon tomo lipu.
|
||||
> * jan lawa mi li toki e ni: o lape ala lon tomo pali.
|
||||
> * jan sama mije sina li sama mute lukin sina.
|
||||
> * o tawa ala lon ma.
|
||||
|
||||
<h1><a name="p8" id="p8" href="pl_8.html">strona 8</a></h1>
|
||||
|
||||
> * Lubię kolor czerwony.
|
||||
> * Daj mi sok pomarańczowy (albo w kolorze pomarańczowym).
|
||||
> * Podobają mi się twoje kwiaty.
|
||||
> * Nie piję alkoholu.
|
||||
> * Nie zabijaj ich!
|
||||
<!---->
|
||||
> * tomo sina li suli. tomo mi li lili.
|
||||
> * sewi laso li pona mute tawa mi. sewi pimeja walo li pona lili tawa mi.
|
||||
> * jaki a! moku ni li ike mute a!
|
||||
> * mi lon tomo loje.
|
||||
> * jan nasa li kute ala e mi.
|
||||
|
||||
<h1><a name="p9" id="p9" href="pl_9.html">strona 9</a></h1>
|
||||
|
||||
> * Nie lubię społeczności, w których jest dużo ludzi.
|
||||
> * W tym domu mówię w toki ponie i po angielsku.
|
||||
> * Jeżeli zjesz surowe mięso, zaszkodzi ono twojemu ciału.
|
||||
> * Jej muzyka ("bawiący dźwięk") jest bardzo dobra.
|
||||
> * Jeżeli nieprawidłowo użyjesz narzędzi, zniszczą się.
|
||||
<!---->
|
||||
> * sewi li pimeja la o awen lon tomo.
|
||||
> * ona li lon tomo pi telo nasa.
|
||||
> * jan pi kalama suli li toki e ijo nasa.
|
||||
> * meli ni pi linja walo li pona lukin.
|
||||
> * sina toki ala tawa jan la sina jo ala e jan pona.
|
||||
|
||||
<h1><a name="p10" id="p10" href="pl_10.html">strona 10</a></h1>
|
||||
|
||||
> * Otwórz drzwi.
|
||||
> * Za chwilę do ciebie przyjdę.
|
||||
> * Chcę pojechać do innych krajów.
|
||||
> * Czy możesz przyjść do mojego domu?
|
||||
> * Jeżeli idziesz do mojego domu, użyj ulicy Szerokiej.
|
||||
> * Kiedy jesteś na wzgórzu, widzisz dużo rzeczy.
|
||||
<!---->
|
||||
> * sina sona ala sona pali e ona? / sina sona pali e ona anu seme?
|
||||
> * ale li ken.
|
||||
> * sina ken ala ken open e lupa? / sina ken open e lupa anu seme?
|
||||
> * sina kute ala e jan sona la pali sina li ike.
|
||||
> * tenpo suli la mi pali e ni. / mi pali e ni lon tenpo suli.
|
||||
> * mi awen kama sona e toki pona.
|
||||
|
||||
<h1><a name="p11" id="p11" href="pl_11.html">strona 11</a></h1>
|
||||
|
||||
> * Chcę kupić te trzy duże zwierzęta.
|
||||
> * Wczoraj byłam w szkole / na uniwersytecie ("dom wiedzy").
|
||||
> * Miesiąc temu było zimno.
|
||||
> * Ciebie lubię najbardziej.
|
||||
> * Deszcz utrzymywał się przez 40 dni.
|
||||
<!---->
|
||||
> * mi lon tomo nanpa mute luka tu pi nasin Lipowa.
|
||||
> * ilo pi sitelen tawa li toki e ni: tenpo suno kama la suno li lon.
|
||||
> * tenpo pimeja ni la lete li lon.
|
||||
> * (tenpo mun / tenpo sike mun) nanpa luka li (pona / suwi).
|
||||
> * sina jo e ilo mute pi kalama musi a!
|
||||
|
||||
<h1><a name="p12" id="p12" href="pl_12.html">strona 12</a></h1>
|
||||
|
||||
> * Jeśli chcesz nauczyć się języka toki pona, oficjalna książka jest najlepszym na to sposobem.
|
||||
> * Dziś czuję się dobrze.
|
||||
> * Czy chcesz zjeść pizzę?
|
||||
> * Moje łóżko („powierzchnia do spania”) jest zepsute. Nie mogę przez to spać.
|
||||
> * Maryla Rodowicz zaśpiewała: „porzuć płonne swe nadzieje”.
|
||||
> * Istnieją trzy stany skupienia. Są to: stan stały, ciekły i gazowy.
|
||||
> * Ale księżniczka jest w innym zamku.
|
||||
<!---->
|
||||
> * mi lukin e akesi seli laso suli a!
|
||||
> * toki! sina pilin seme?
|
||||
> * jan alasa li pana e moku soweli mute e kili mute tawa mi mute.
|
||||
> * mi lukin e lipu. tenpo lili la ona li pini.
|
||||
> * mi ken toki pi pona mute kepeken toki pona.
|
||||
|
||||
<h1><a name="sp" id="sp" href="pl_sitelen_pona.html">strona </a></h1>
|
||||
> Ta część dokumentu korzysta z pisma sitelen pona. Rozumiesz je?
|
||||
>
|
||||
> zasób słownictwa toki pony jest maciupki. Dzięki temu możliwe jest stworzenie
|
||||
> pisma, w którym jeden symbol odpowiada jednemu wyrazowi, a każde z tym symboli
|
||||
> obrazuje dane znaczenie.
|
||||
|
||||
[Powrót do strony początkowej](pl_index.html)
|
||||
576
pages/tokipona/pl_dictionary.md
Normal file
576
pages/tokipona/pl_dictionary.md
Normal file
|
|
@ -0,0 +1,576 @@
|
|||
% toki pona — słownik
|
||||
% /dev/urandom
|
||||
% lipiec 2020
|
||||
|
||||
Oto lista wszystkich oficjalnych słów toki pony opisanych na stronach 1-12
|
||||
w kolejności alfabetycznej. Każdy wyraz może mieć różne znaczenia w zależności
|
||||
od tego, jakiej części mowy rolę pełni.
|
||||
|
||||
Definicja „przymiotnika” również pasuje do przysłówków, ponieważ jedyna różnica
|
||||
między tymi częściami jest taka, że te pierwsze doczepia się do rzeczowników,
|
||||
a te drugie — do czasowników.
|
||||
|
||||
Rzeczowniki w toki ponie mogą zostać użyte jako przymiotniki. Grają one wtedy tę
|
||||
samą rolę, co rzeczowniki w dopełniaczu w polszczyźnie. Przykładowo, „poki telo” może znaczyć „wiadro wody” albo „wanna”, (w tym przykładzie „wody” i „telo” mają tę samą
|
||||
funkcję).
|
||||
|
||||
> %note%
|
||||
> To nie jest kopia słownika umieszczonego w oficjalnej książce ani w żadnym innym
|
||||
> kursie. Niektóre słowa mogą mieć jeszcze inne funkcje, niż te opisane poniżej.
|
||||
> Lista ta wymienia również niekonwencjonalne sposoby użycia niektórych słów,
|
||||
> a niektóre z nich są przydatne tylko wtedy, gdy użyje się je z innymi słowami.
|
||||
>
|
||||
> Nie krępuj się wymyślać swoje własne wyrażenia i znaczenia słów, które mogą pasować
|
||||
> w danym kontekście. Najważniejszą zasadą tego języka jest bycie zrozumianym.
|
||||
|
||||
---
|
||||
|
||||
#### a
|
||||
* partykuła: (wykrzyknik wyrażający emocję, wzacniający wypowiedź lub potwierdzający ją)
|
||||
|
||||
#### akesi
|
||||
* rzeczownik: „niesłodkie” zwierzę, jaszczurka
|
||||
|
||||
#### ala
|
||||
* rzeczownik: nic
|
||||
* przymiotnik: nie, wcale, pusty
|
||||
* liczebnik: zero
|
||||
|
||||
#### alasa
|
||||
* czasownik: polować, zbierać
|
||||
* czasownik (niekonw.): szukać
|
||||
|
||||
#### ale/ali
|
||||
* rzeczownik: wszystko, wszechświat
|
||||
* przymiotnik: każdy, cały, liczny
|
||||
* liczebnik: wszystko/nieskończoność (system prosty), 100 (system złożony)
|
||||
|
||||
#### anpa
|
||||
* rzeczownik (stare/nieksiążkowe): spód, dolna część
|
||||
* przymiotnik: kłaniający się, dolny, mało znaczący, pokorny, podległy
|
||||
* czasownik nieprzechodni: kłonić się
|
||||
* czasownik przechodni: podbić, pokonać
|
||||
|
||||
#### ante
|
||||
* rzeczownik: różnica, zmiana, (niekonw.) wersja
|
||||
* przymiotnik: inny, odmienny, zmieniony
|
||||
* czasownik: zmienić
|
||||
|
||||
#### anu
|
||||
* partykuła: lub
|
||||
|
||||
#### awen
|
||||
* rzeczownik (niekonw.): stabilność, bezpieczeństwo, oczekiwanie
|
||||
* przymiotnik: przechowywany, bezpieczny, trwały, czekający, pozostający
|
||||
* czasownik: zachowywać, zostać, znosić, chronić
|
||||
* czasownik posiłkowy: ciągle (coś) robić
|
||||
|
||||
#### e
|
||||
* partykuła: (określa dopełnienie)
|
||||
|
||||
#### en
|
||||
* partykuła: i (łączy podmioty)
|
||||
|
||||
#### esun
|
||||
* rzeczownik: handel, transakcja, wymiana
|
||||
* przymiotnik: handlowy, wymienny, komercyjny
|
||||
* czasownik: handlować, wymieniać się
|
||||
|
||||
#### ijo
|
||||
* rzeczownik: rzecz, przedmiot, materia
|
||||
* przymiotnik: materialny, fizyczny
|
||||
|
||||
#### ike
|
||||
* rzeczownik: zło
|
||||
* przymiotnik: zły, skomplikowany, zbędny
|
||||
* czasownik (niekonw.): pogorszyć
|
||||
|
||||
#### ilo
|
||||
* rzeczownik: narzędzie, maszyna, urządzenie
|
||||
* przymiotnik: użyteczny, (niekonw.) elektroniczny, metaliczny
|
||||
|
||||
#### insa
|
||||
* rzeczownik: wnętrzności, zawartość, środek, brzuch
|
||||
* przymiotnik: środkowy, wewnątrz, pomiędzy
|
||||
|
||||
#### jaki
|
||||
* rzeczownik: brud, odpad
|
||||
* przymiotnik: brudny, obrzydliwy, toksyczny, nieczysty, niehigieniczny
|
||||
* czasownik: ubrudzić
|
||||
|
||||
#### jan
|
||||
* rzeczownik: osoba, człowiek, ludzie, ludzkość, ktoś
|
||||
* przymiotnik: ludzki, osobisty
|
||||
|
||||
#### jelo
|
||||
* rzeczownik/przymiotnik: żółty (i jego odcienie)
|
||||
* czasownik: zażółcić, pokolorować na żółto
|
||||
|
||||
#### jo
|
||||
* rzeczownik: (niekonw.) własność, właściwość
|
||||
* czasownik: mieć, nieść, zawierać, trzymać
|
||||
|
||||
#### kala
|
||||
* rzeczownik: ryba, morskie zwierzę
|
||||
|
||||
#### kalama
|
||||
* rzeczownik: dźwięk, hałas
|
||||
* przymiotnik: głośny, hałaśliwy, wydający dźwięk
|
||||
* czasownik: wydawać dźwięk, recytować, grać (na instrumencie)
|
||||
|
||||
#### kama
|
||||
* rzeczownik: wydarzenie, przybycie
|
||||
* przymiotnik: nadchodzący, przyszły, wezwany
|
||||
* czasownik posiłkowy: stać się, być w trakcie (czegoś), zdołać, uporać się
|
||||
(z czymś)
|
||||
|
||||
#### kasi
|
||||
* rzeczownik: roślina, trawa, zioła, liść
|
||||
|
||||
#### ken
|
||||
* rzeczownik: umiejętność, możliwość, (niekonw.) prawo, wolność
|
||||
* przymiotnik (niekonw.): możliwy, zdolny
|
||||
* czasownik posiłkowy: móc (coś zrobić)
|
||||
|
||||
#### kepeken
|
||||
* rzeczownik: użycie, (niekonw.) praktyka
|
||||
* czasownik przechodni: użyć (czegoś)
|
||||
* przyimek: używając, przy pomocy
|
||||
|
||||
#### kili
|
||||
* rzeczownik: owoc, warzywo, grzyb
|
||||
|
||||
#### kiwen
|
||||
* rzeczownik: twardy przedmiot, metal, kamień, ciało stałe
|
||||
* przymiotnik: twardy, metalowy, lity
|
||||
|
||||
#### ko
|
||||
* rzeczownik: proszek, glina, pasta, substancja półstała
|
||||
|
||||
#### kon
|
||||
* rzeczownik: powietrze, esencja, dusza, (niekonw.) gaz
|
||||
* przymiotnik: niewidzialny, eteryczny, (niekonw.) gazowy
|
||||
|
||||
#### kule
|
||||
* rzeczownik: kolor, (rzadko) płeć/gender
|
||||
* przymiotnik: kolorowy, malowany
|
||||
* czasownik: kolorować
|
||||
|
||||
#### kulupu
|
||||
* rzeczownik: grupa, społeczność, stowarzyszenie, firma, naród, plemię
|
||||
* przymiotnik: wspólny, społeczny
|
||||
|
||||
#### kute
|
||||
* rzeczownik: ucho, słuch
|
||||
* przymiotnik: brzmiący jak (coś)
|
||||
* czasownik: słyszeć, słuchać, słuchać się (kogoś)
|
||||
|
||||
#### la
|
||||
* partykuła: „jeśli/gdy” (wprowadza kontekst)
|
||||
|
||||
#### lape
|
||||
* rzeczownik: sen, odpoczynek
|
||||
* przymiotnik: śpiący, odpoczywający
|
||||
* czasownik: spać, odpoczywać
|
||||
|
||||
#### laso
|
||||
* rzeczownik/przymiotnik: niebieski, zielony (i ich odcienie)
|
||||
* czasownik: zbłękitnić, zazielenić, pokolorować na niebiesko/zielono
|
||||
|
||||
#### lawa
|
||||
* rzeczownik: głowa, umysł
|
||||
* przymiotnik: główny, pierwszy, kontrolujący, rządzący
|
||||
* czasownik: głowa, kontrolować, kierować, prowadzić, posiadać, rządzić
|
||||
|
||||
#### len
|
||||
* rzeczownik: ubranie, tkanina, warstwa prywatności
|
||||
* przymiotnik: ubrany, materiałowy
|
||||
* czasownik: ubrać, zapewnić warstwę prywatności
|
||||
|
||||
#### lete
|
||||
* rzeczownik: zimno, mróz
|
||||
* przymiotnik: zimny, chłodny, surowy, nieugotowany
|
||||
* czasownik: ochłodzić
|
||||
|
||||
#### li
|
||||
* partykuła: (między podmiotem a czas./przym.)
|
||||
|
||||
#### lili
|
||||
* rzeczownik: niewielkość
|
||||
* przymiotnik: mały, trochę, młody
|
||||
* czasownik: pomniejszyć
|
||||
|
||||
#### linja
|
||||
* rzeczownik: długi, giętki przedmiot; nić; lina; włos(y)
|
||||
|
||||
#### lipu
|
||||
* rzeczownik: płaski przedmiot, książka, dokument, papier, strona, zapis, strona internetowa
|
||||
* przymiotnik: płaski, używany do zapisu
|
||||
|
||||
#### loje
|
||||
* rzeczownik/przymiotnik: czerwony (i jego odcienie)
|
||||
* czasownik: zaczerwienić, pokolorować na czerwono
|
||||
|
||||
#### lon
|
||||
* rzeczownik: prawda, życie, egzystencja
|
||||
* przymiotnik: prawdziwy, realny, obecny, istniejący
|
||||
* czasownik nieprzechodni: być prawdziwym, istnieć
|
||||
* przyimek: w, na, przy
|
||||
|
||||
#### luka
|
||||
* rzeczownik: dłoń, ręka, ramię
|
||||
* liczebnik: 5 (system złożony)
|
||||
|
||||
#### lukin
|
||||
* rzeczownik: oko, wzrok
|
||||
* przymiotnik: wyglądający, wzrokowy, wizualny
|
||||
* czasownik: patrzeć, widzieć, czytać
|
||||
* czasownik posiłkowy: zamierzać
|
||||
|
||||
#### lupa
|
||||
* rzeczownik: dziura, drzwi, otwór, okno
|
||||
|
||||
#### ma
|
||||
* rzeczownik: ziemia, dwór/pole (świat zewnętrzny), terytorium, państwo
|
||||
|
||||
#### mama
|
||||
* rzeczownik: rodzic, przodek, twórca, pochodzenie, opiekun
|
||||
* czasownik: tworzyć, wychowywać, opiekować się
|
||||
|
||||
#### mani
|
||||
* rzeczownik: pieniądz; duże, udomowione zwierzę
|
||||
* przymiotnik: (niekonw.) zamożny
|
||||
|
||||
#### meli
|
||||
* rzeczownik: kobieta, żona
|
||||
* przymiotnik: kobiecy
|
||||
|
||||
#### mi
|
||||
* rzeczownik: ja, my
|
||||
* przymiotnik: mój, nasz
|
||||
|
||||
#### mije
|
||||
* rzeczownik: mężczyzna, mąż
|
||||
* przymiotnik: męski
|
||||
|
||||
#### moku
|
||||
* rzeczownik: jedzenie
|
||||
* przymiotnik: jadalny, żywnościowy
|
||||
* czasownik: jeść, pić, połknąć
|
||||
|
||||
#### moli
|
||||
* rzeczownik: śmierć
|
||||
* przymiotnik: martwy, umierający
|
||||
* czasownik: zabić
|
||||
|
||||
#### monsi
|
||||
* rzeczownik: tył, plecy, tyłek
|
||||
* przymiotnik: tylny
|
||||
|
||||
#### mu
|
||||
* (dowolny odgłos zwierzęcy)
|
||||
|
||||
#### mun
|
||||
* rzeczownik: księżyc, gwiazda, obiekt na nocnym niebie
|
||||
* przymiotnik: księżycowy, gwiezdny
|
||||
|
||||
#### musi
|
||||
* rzeczownik: gra, sztuka
|
||||
* przymiotnik: rozrywkowy, artystyczny, zabawny
|
||||
* czasownik: zabawiać, bawić się, grać
|
||||
|
||||
#### mute
|
||||
* rzeczownik: ilość
|
||||
* przymiotnik: wiele, więcej
|
||||
* liczebnik: 3 lub więcej (system prosty), 20 (system złożony)
|
||||
|
||||
#### nanpa
|
||||
* rzeczownik: liczba
|
||||
* przymiotnik: -ty (oznacza liczebnik porządkowy), matematyczny, liczbowy,
|
||||
(niekonw.) cyfrowy
|
||||
|
||||
#### nasa
|
||||
* przymiotnik: dziwny, niecodzienny, szalony, pijany
|
||||
|
||||
#### nasin
|
||||
* rzeczownik: ścieżka, droga, ulica, zwyczaj, zasada
|
||||
* przymiotnik: uliczny, drogowy, zwyczajowy
|
||||
* czasownik: (niekonw.) prowadzić, wskazać drogę
|
||||
|
||||
#### nena
|
||||
* rzeczownik: pagórek, góra, przycisk, guzik, nos
|
||||
* przymiotnik: pagórkowaty, górzysty, nierówny, wyboisty
|
||||
|
||||
#### ni
|
||||
* rzeczownik/przymiotnik: to, tamto
|
||||
|
||||
#### nimi
|
||||
* rzeczownik: słowo, imię
|
||||
|
||||
#### noka
|
||||
* rzeczownik: stopa, noga, dół, dolna część, spód
|
||||
|
||||
#### o
|
||||
* partykuła: (zwrot do kogoś, polecenie)
|
||||
|
||||
#### olin
|
||||
* rzeczownik: miłość, współczucie, sympatia, szacunek
|
||||
* przymiotnik: kochany, ulubiony, szanowany
|
||||
* czasownik: kochać, szanować
|
||||
|
||||
#### ona
|
||||
* rzeczownik: on, ona, ono, oni
|
||||
* przymiotnik: jego, jej, ich
|
||||
|
||||
#### open
|
||||
* rzeczownik: start, początek
|
||||
* przymiotnik: początkowy
|
||||
* czasownik: rozpocząć, otwierać, włączać
|
||||
* czasownik posiłkowy: zacząć
|
||||
|
||||
#### pakala
|
||||
* rzeczownik: uszczerbek, pomyłka, błąd
|
||||
* przymiotnik: zniszczony, błędny
|
||||
* czasownik: niszczyć, popełnić błąd
|
||||
* partykuła: (uniwersalne przekleństwo)
|
||||
|
||||
#### pali
|
||||
* rzeczownik: praca
|
||||
* przymiotnik: pracujący
|
||||
* czasownik: pracować, tworzyć, robić
|
||||
|
||||
#### palisa
|
||||
* rzeczownik: długi, twardy przedmiot; gałąź, patyk, (niekonw.) długość
|
||||
* przymiotnik: długi
|
||||
|
||||
#### pan
|
||||
* rzeczownik: chleb, ziarno, kukurydza, ryż, pizza
|
||||
|
||||
#### pana
|
||||
* przymiotnik: (niekonw.) dany, wysłany, wypuszczony
|
||||
* czasownik: dać, wysłać, nadawać, wypuszczać
|
||||
#### pi
|
||||
* partykuła: "o" (przegrupowuje dwie lub więcej przydawek)
|
||||
|
||||
#### pilin
|
||||
* rzeczownik: serce, uczucie, dotyk, zmysł
|
||||
* przymiotnik: uczucie, dotykowy
|
||||
* czasownik: dotknąć, myśleć, czuć
|
||||
|
||||
#### pimeja
|
||||
* rzeczownik: czarny (i jego odcienie)
|
||||
* przymiotnik: czarny, ciemny
|
||||
* czasownik: poczernić, ściemnić, rzucać cień
|
||||
|
||||
#### pini
|
||||
* rzeczownik: koniec, meta
|
||||
* przymiotnik: ostatni, ukończony, przeszły (z „tenpo”)
|
||||
* czasownik: kończyć, zamykać
|
||||
* czasownik posiłkowy: przestać
|
||||
|
||||
#### pipi
|
||||
* rzeczownik: owad, robak
|
||||
|
||||
#### poka
|
||||
* rzeczownik: biodro, bok, okolica
|
||||
* przymiotnik: okoliczny, pobliski, u boku
|
||||
|
||||
#### poki
|
||||
* rzeczownik: pudło, zbiornik, miska, filiżanka, szuflada
|
||||
* czasownik (niekow.): włożyć do pudełka
|
||||
|
||||
#### pona
|
||||
* rzeczownik: dobro, prostota
|
||||
* przymiotnik: dobry, prosty, łatwy, przyjazny, pokojowy
|
||||
* czasownik: ulepszać, naprawiać
|
||||
|
||||
#### pu
|
||||
* rzeczownik: oficjalna książka toki pony
|
||||
* przymiotnik: opisany w oficjalnej książce toki pony
|
||||
* czasownik: obcujący z oficjalną książką toki pony
|
||||
|
||||
> %note%
|
||||
> W oficjalnym słowniku wyraz „pu” został przetłumaczony jako „oddziałujący na oficjalną
|
||||
> książkę toki pony”. Wśród społeczności użycie tego słowa jako rzeczownika jest
|
||||
> powszechne, choć nieoficjalne.
|
||||
|
||||
#### sama
|
||||
* rzeczownik: podobieństwo, rodzeństwo
|
||||
* przymiotnik: podobny, taki sam
|
||||
* przyimek: jak, jako
|
||||
|
||||
#### seli
|
||||
* rzeczownik: gorąco, ciepło, reakcja chemiczna, źródło ciepła
|
||||
* przymiotnik: ciepły, gorący
|
||||
* czasownik: grzać, ocieplać
|
||||
|
||||
#### selo
|
||||
* rzeczownik: zewnętrzna warstwa, skorupa, skóra, granica
|
||||
* przymiotnik: zewnętrzny
|
||||
|
||||
#### seme
|
||||
* partykuła: co? który? (używane w pytaniach)
|
||||
|
||||
#### sewi
|
||||
* rzeczownik: wysokie miejsce, góra (jako kierunek/miejsce), szczyt, niebo, bóg
|
||||
* przymiotnik: wysoki, wyższy, boski, święty
|
||||
|
||||
#### sijelo
|
||||
* rzeczownik: ciało, stan fizyczny, tułów
|
||||
* przymiotnik: fizyczny, cielesny
|
||||
|
||||
#### sike
|
||||
* rzeczownik: koło, piłka, cykl, rok (z „tenpo”)
|
||||
* przymiotnik: okrągły, obły, sferyczny, jednoroczny
|
||||
* czasownik: okrążyć
|
||||
|
||||
#### sin
|
||||
* rzeczownik: nowość, dodatek, (niekonw.) aktualizacja, przyprawa
|
||||
* przymiotnik: nowy, dodatkowy, świeży, dodatkowy
|
||||
* czasownik: dodać, zaktualizować
|
||||
|
||||
#### sina
|
||||
* rzeczownik: ty
|
||||
* przymiotnik: twój
|
||||
|
||||
#### sinpin
|
||||
* rzeczownik: twarz, przednia część, przód, ściana
|
||||
* przymiotnik: przedni, związany z twarzą
|
||||
|
||||
#### sitelen
|
||||
* rzeczownik: symbol, obraz, pismo
|
||||
* przymiotnik: symboliczny, zapisany, piśmienny
|
||||
* czasownik: pisać, rysować
|
||||
|
||||
#### sona
|
||||
* rzeczownik: wiedza, informacja
|
||||
* przymiotnik: znany
|
||||
* czasownik: znać
|
||||
* czasownik posiłkowy: umieć
|
||||
|
||||
#### soweli
|
||||
* rzeczownik: ssak lądowy, zwierze
|
||||
|
||||
#### suli
|
||||
* rzeczownik: rozmiar, wielkość
|
||||
* przymiotnik: duży, ciężki, wysoki, wielki, ważny, dorosły
|
||||
* czasownik: rosnąć
|
||||
|
||||
#### suno
|
||||
* rzeczownik: słońce, światło, jasność, źródło światła
|
||||
* przymiotnik: słoneczny, jasny
|
||||
* czasownik: świecić, błyszczeć
|
||||
|
||||
#### supa
|
||||
* rzeczownik: powierzchnia pozioma
|
||||
|
||||
#### suwi
|
||||
* rzeczownik: (niekonw.) słodycze, perfumy
|
||||
* przymiotnik: słodki, pachnący, uroczy
|
||||
|
||||
#### tan
|
||||
* rzeczownik: powód, przyczyna, pochodzenie
|
||||
* przymiotnik: źródłowy
|
||||
* czasownik przechodni: (niekonw.) sprawić
|
||||
* przyimek: z, z powodu
|
||||
|
||||
#### taso
|
||||
* partykuła: (na początku zdania) ale, jednakże
|
||||
* przymiotnik: tylko
|
||||
|
||||
#### tawa
|
||||
* rzeczownik: ruch
|
||||
* przymiotnik: ruchomy
|
||||
* czasownik: ruszać się, przemieszczać się
|
||||
* przyimek: do, dla, z punktu widzenia (czegoś)
|
||||
|
||||
#### telo
|
||||
* rzeczownik/adjective: woda, płyn, ciecz
|
||||
* przymiotnik: mokry, płynny, ciekły
|
||||
* czasownik: podlewać, czyścić
|
||||
|
||||
#### tenpo
|
||||
* rzeczownik: czas, chwila, okazja
|
||||
* przymiotnik: chwilowy, doczesny
|
||||
|
||||
#### toki
|
||||
* rzeczownik: mowa, rozmowa, język
|
||||
* przymiotnik: słowny, rozmowny
|
||||
* czasownik: mówić, rozmawiać, posługiwać się językiem, myśleć
|
||||
|
||||
#### tomo
|
||||
* rzeczownik: dom, budynek, budowla, przestrzeń wewnętrzna, pokój
|
||||
* przymiotnik: wewnętrzny, domowy
|
||||
|
||||
#### tu
|
||||
* liczebnik: 2
|
||||
* rzeczownik: podział
|
||||
* przymiotnik: podzielony
|
||||
* czasownik: dzielić
|
||||
|
||||
> %warning%
|
||||
> Użycie słowa „tu” na końcu frazy nominalnej generalnie kojarzy się z liczbą
|
||||
> 2\. Znaczenie „podzielony” zazwyczaj określa się, używając partykuły „li”:
|
||||
>
|
||||
> kulupu tu — dwie społeczności
|
||||
>
|
||||
> kulupu li tu. — Społeczność jest podzielona.
|
||||
|
||||
#### unpa
|
||||
* rzeczownik: seks
|
||||
* przymiotnik: seksualny
|
||||
* czasownik: uprawiać seks (z)
|
||||
|
||||
#### uta
|
||||
* rzeczownik: usta, wargi
|
||||
* przymiotnik: ustny
|
||||
|
||||
#### utala
|
||||
* rzeczownik: walka, bitwa, wyzwanie, wojna
|
||||
* przymiotnik: agresywny, wojenny
|
||||
* czasownik: walczyć, wojować, pojedynkować się, wyzwać (do walki)
|
||||
|
||||
#### walo
|
||||
* rzeczownik: biały (i jego odcienie)
|
||||
* przymiotnik: biały, jasny
|
||||
* czasownik: pobielić, pokolorować na biało
|
||||
|
||||
#### wan
|
||||
* liczebnik: 1
|
||||
* rzeczownik: część, cząstka
|
||||
* przymiotnik: zjednoczony, poślubiony
|
||||
* czasownik: łączyć się, żenić się, wychodzić za mąż
|
||||
|
||||
> %warning%
|
||||
> Użycie słowa „wan” na końcu frazy nominalnej generalnie kojarzy się z liczbą
|
||||
> 1\. Znaczenie „zjednoczony” zazwyczaj określa się, używając partykuły „li”:
|
||||
>
|
||||
> kulupu wan – jedna społeczność
|
||||
>
|
||||
> kulupu li wan. – Społeczność jest zjednoczona.
|
||||
>
|
||||
> kulupu mute wan – 21 społeczności (złożony system liczb)
|
||||
>
|
||||
> kulupu mute li wan – Wiele (albo 20) społeczności jest zjednoczonych.
|
||||
|
||||
#### waso
|
||||
* rzeczownik: ptak, latające zwierzę
|
||||
|
||||
#### wawa
|
||||
* rzeczownik: siła, moc, energia
|
||||
* przymiotnik: silny, mocny, potężny, energetyczny
|
||||
|
||||
#### weka
|
||||
* rzeczownik: brak, oddalenie
|
||||
* przymiotnik: nieobecny, daleki, odległy
|
||||
* czasownik: usunąć, odsunąć, pozbyć się
|
||||
|
||||
#### wile
|
||||
* rzeczownik: chęć, potrzeba, pragnienie
|
||||
* przymiotnik: chciany, potrzebny, wymagany
|
||||
* czasownik: chcieć (coś mieć)
|
||||
* czasownik posiłkowy: chieć (coś zrobić)
|
||||
|
||||
---
|
||||
|
||||
[Strona początkowa](pl_index.html)
|
||||
106
pages/tokipona/pl_index.md
Normal file
106
pages/tokipona/pl_index.md
Normal file
|
|
@ -0,0 +1,106 @@
|
|||
% lipu sona pona (kurs toki pony)
|
||||
% /dev/urandom
|
||||
% marzec 2020
|
||||
|
||||
Ta seria jest swego rodzaju nieoficjalnym kursem edukacyjnym na temat języka toki pona —
|
||||
języka sztucznego stworzonego w roku 2001, a następnie korygowanego na przestrzeni
|
||||
wielu lat przez Sonję Lang.
|
||||
|
||||
Język ten zbudowany jest wokół idei minimalistycznego projektu i upraszczaniu myśli
|
||||
poprzez rozbicie skomplikowanych koncepcji na ich podstawowe elementy.
|
||||
Toki pona używa 120 „oficjalnych słów” (i parę dodatkowych, wykorzystywanych czasem
|
||||
przez społeczność), ma niezwykle prostą gramatykę i korzysta z zaledwie kilkunastu,
|
||||
ciężkich do pomylenia, głosek.
|
||||
|
||||
W rezultacie język ten uważany jest za niesamowicie prosty do przyswojenia. Niektórzy
|
||||
uważają, że można nauczyć się go czytać w ciągu kilku dni, a w ciągu kilku tygodni —
|
||||
stać się biegłym jego użytkownikiem.
|
||||
|
||||
Jednak tak prosty język ma swoje ograniczenia. Wiele słów ma wiele różnych znaczeń,
|
||||
a niektórych zwrotów i zdań nie można zrozumieć, nie znając kontekstu. By wyrazić
|
||||
niektóre koncepje, trzeba skonstruować nowe frazy lub wyrazić je innymi słowy,
|
||||
(co jest — jak wspomniano wcześniej — częścią założenia tego języka).
|
||||
|
||||
À propos kontekstu — toki pona w dużej mierze polega właśnie na nim.
|
||||
Różne osoby mogą opisywać te same podstawowe rzeczy w zupełnie odmienny sposób.
|
||||
Jest to częścią idei ów języka. Nawet niektóre zasady gramatyki bywają interpretowane
|
||||
na różny sposób przez różne osoby — czy to ze względu na ich mowę ojczystą, czy może
|
||||
na preferencje dotyczące dokładniejszej komunikacji swoich myśli.
|
||||
|
||||
Ponadto, toki pona została zaprojektowana tak, by być łatwa w użytkowaniu, bez względu
|
||||
na czyjś ojczysty język. Głoski oraz struktura sylab toki pony są dobrane tak,
|
||||
by mogły być łatwe w wymowie dla użytkowników różnych języków.
|
||||
|
||||
# Informacje o tym kursie
|
||||
|
||||
Istnieje już wiele źródeł, dzięki których można nauczyć się toki pony. Najważniejszą,
|
||||
i — według mnie — najlepszą, jest opublikowana przez Sonję Lang w 2014 roku
|
||||
[oficjalna książka toki pony](https://tokipona.org/) (zwana również „pu”).
|
||||
Nie jest za darmo, ale jest dobrze napisana i obfituje w szereg tekstów
|
||||
do przeczytania, i — co najważniejsze — dobrze radzi sobie z objaśnianiem języka.
|
||||
|
||||
Warta uwagi jest również seria filmików [„12 days of sona pi toki pona”](https://www.youtube.com/watch?v=4L-dvvng4Zc)
|
||||
(12 dni nauki toki pony) Mitcha Halleya („jan Misali”) na YouTubie. Obejmuje ona cały język w
|
||||
dwunastu krótkich filmach, z których każdy zawiera 10 słów z oficjalnego słownika
|
||||
(psst: inspirowałem się nią, tworząc swoją stronę).
|
||||
|
||||
Jednym ze starszych i bardziej wpływowych, (ale obecnie niedostępnych)
|
||||
zasobów internetowych był również internetowy kurs „o kama sona e toki pona”,
|
||||
(co oznacza „naucz się toki pony!”) Bryanta Knighta ("jan Pije").
|
||||
Przed przejściem twórcy na emeryturę była to jedna z najwcześniejszych stron
|
||||
toki pony dostępnych online. W związku z tym miała pewne różnice w sposobie użycia
|
||||
pewnych wyrazów. Wcześniejsze wersje kursu budziły również pewne kontrowersje
|
||||
związane z włączeniem do nich treści kilku dość fanatycznych stwierdzeń i tekstów.
|
||||
|
||||
Celem mojego kursu jest, po pierwsze, zaprezentowanie pełnowartościowego źródła informacji
|
||||
dotyczącego języka toki pona, a po drugie, opisanie go tak, jak jest dzisiaj używany
|
||||
wśród swojej społeczności. Na niektórych stronach znajdziecie sekcję
|
||||
"Różnice dialektalne", która będzie wspominać, czym różnią się od siebie informacje
|
||||
przedstawione w kursie i jak toki pona są wykorzystywane w społeczności.
|
||||
|
||||
Strona zerowa przedstawi podstawowe informacje na temat ortografii i wymowy języka.
|
||||
Każda następna strona wprowadzi dziesięć nowych słów spośród wszystkich 120 dostępnych
|
||||
w słowniku toki pony.
|
||||
|
||||
## Spis treści
|
||||
|
||||
### Kurs
|
||||
|
||||
* [strona 0 – ortografia i wymowa](pl_0.html)
|
||||
|
||||
* [strona 1 – podstawowe zdania](pl_1.html)
|
||||
|
||||
* [strona 2 – przymiotniki](pl_2.html)
|
||||
|
||||
* [strona 3 – czasowniki i dopełnienie](pl_3.html)
|
||||
|
||||
* [strona 4 – o nie! więcej słownictwa](pl_4.html)
|
||||
|
||||
* [strona 5 – to i owo](pl_5.html)
|
||||
|
||||
* [strona 6 – przyimki oraz położenie](pl_6.html)
|
||||
|
||||
* [strona 7 – zdania wykrzyknikowe, pytające, rozkazujące i imiona](pl_7.html)
|
||||
|
||||
* * [strona 7a – więcej na temat budowania nieoficjalnych słów](pl_7a.html)
|
||||
|
||||
* [strona 8 – język pełen barw](pl_8.html)
|
||||
|
||||
* [strona 9 – kontekst i złożone przymiotniki](pl_9.html)
|
||||
|
||||
* [strona 10 – czasowniki posiłkowe, czas i miejsce](pl_10.html)
|
||||
|
||||
* [strona 11 – liczebniki](pl_11.html)
|
||||
|
||||
* [strona 12 – to już jest koniec](pl_12.html)
|
||||
|
||||
### Dodatki
|
||||
|
||||
* [dodatek: strona 1 – słowa stare i nowe](pl_x1.html)
|
||||
|
||||
* [dodatek: strona 2 – other writing systems](pl_x2.html)
|
||||
* * [sitelen pona](pl_sitelen_pona.html)
|
||||
|
||||
* [słownik](pl_dictionary.html)
|
||||
|
||||
* [autorzy i słowa uznania](pl_credits.html)
|
||||
186
pages/tokipona/pl_sitelen_pona.md
Normal file
186
pages/tokipona/pl_sitelen_pona.md
Normal file
|
|
@ -0,0 +1,186 @@
|
|||
% sitelen pona – opis i przykłady
|
||||
% /dev/urandom
|
||||
% czerwiec 2020
|
||||
|
||||
## sitelen pona
|
||||
|
||||
„sitelen pona” („proste pismo” lub „łatwe pismo”) to pismo logograficzne, zaprojektowane
|
||||
przez Sonję Lang, twórczynię toki pony, na potrzeby tego języka.
|
||||
|
||||
> %info%
|
||||
> Część oficjalnej książki, w której opisano pismo sitelen pona została opublikowana
|
||||
> na warunkach niekomercyjnej
|
||||
> [CC-BY-NC 4.0](https://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/) licencji.
|
||||
> W rezultacie sekcja ta jest łatwa do znalezienia w innych kursach online.
|
||||
> Strona o piśmie sitelen pona na
|
||||
> [stronie jan Pije](http://tokipona.net/tp/janpije/hieroglyphs.php), która jest
|
||||
> poświęcona temu systemowi, opisuje go niemal identycznie, jak oficjalna książka.
|
||||
>
|
||||
|
||||
### Systemy logograficzne
|
||||
|
||||
W systemie logograficznym **każdy znak zazwyczaj oznacza jedno słowo** (a czasem
|
||||
nawet wyrażenie). Najbardziej powszechnym przykładem takiego systemu jest ten
|
||||
używany w języku chińskim, zwany Han, i (zaraz obok ich własnych symboli) japońskim
|
||||
i koreańskim.
|
||||
|
||||
> %info%
|
||||
> Systemy logograficzne są dobrze dopasowane do języków, w których słowa podlegają
|
||||
> odmianie słabo lub nawet wcale. Gramatyka jest zamiast tego oparta na zestawianiu
|
||||
> pojedynczych słów jeden po drugim (taki język jest nazywany „izolującym”). Języki
|
||||
> chińskie pasują do tej idei bardzo dobrze, podobnie jak toki pona.
|
||||
|
||||
Słownictwo toki pony składa się z zaledwie **120 słów** (plus kilku używanych przez
|
||||
społeczność). Dzięki temu logograficzny system toki pony staje się **zauważalnie**
|
||||
**łatwiejszy w nauce** i w użytku, niż system języka chińskiego, który wymaga
|
||||
znajomości co najmniej 1500 znaków, aby osiągnąć biegłość. Ponadto, większość znaków
|
||||
w piśmie sitelen pona wizualnie odzwierciedla swoje znaczenie. Przykładowo, „lawa”
|
||||
oznacza głowę, a symbol tego słowa przedstawia głowę z czapką z daszkiem. Wyraz
|
||||
„nanpa” oznacza liczbę i jest inspirowany krzyżykiem: „#”, itd. (Choć poniekąd to
|
||||
samo można powiedzieć o wielu znakach Han).
|
||||
|
||||
### Tablica znaków pisma sitelen pona
|
||||
|
||||
|
||||
|
||||
> W powyżej tabelce przedstawiono wszystkie 120 oficjalnych słów toki pony.
|
||||
> Oprócz tego umieszczono tam też często używane dodatkowe słow („nimi sin”)
|
||||
> i alternatywne zapisy znaków istniejących w tym piśmie ("nasin lukin ante pi
|
||||
> sitelen pona").
|
||||
|
||||
Tak jak w alfabecie łacińskim, kierunek pisma sitelen pona jest z lewej do prawej,
|
||||
z góry na dół. Każde słowo w toki ponie zapisuje się za pomocą pojedynczego znaku
|
||||
i nie używa się spacji.
|
||||
|
||||
Symbole oznaczające przymiotnik można zapisać wewnątrz lub nad rzeczownikiem,
|
||||
aby przedstawić frazę nominalną. Taki symbol nazywa się kompozytowym lub złożonym.
|
||||
|
||||
> %info%
|
||||
> Twoją uwagę mogło przykuć „logo” toki pony, umieszczone na okładce oficjalnej
|
||||
> książki oraz na wielu stronach internetowych (także na tej). I rzeczywiście,
|
||||
> jest to jeden symbol złożony — znak „toki”, w którego środku widnieje znak „pona”.
|
||||
|
||||
Nieoficjalne słowa można przeliterować wewnątrz kartuszy (zaokrąglonych prostokątów
|
||||
otaczających potrzebne znaki). Każdy z tych symboli oznacza pierwszą literę wymowy
|
||||
przedstawianego słowa. Na przykład na stronie, do której prowadzi link umieszczony
|
||||
na początku strony, „ma Kanata” zapisano jako „ma [kasi alasa nasin awen telo a]”.
|
||||
(W niektórych fontach kartusz jest zastępowany nawiasami, otaczającymi ciąg znaków).
|
||||
|
||||
### sitelen pona w powszechnym użyciu
|
||||
|
||||
> %info%
|
||||
> Informacje zawarte w tej sekcji nie są częścią oficjalnego projektu pisma sitelen
|
||||
> pona, ale są oparte na tym, jak jest ono używane w społeczności toki pony.
|
||||
|
||||
Zdania oddzielić można za pomocą kropki albo spacji. Inne znaki przestankowe
|
||||
(przecinki, dwukropki, itd.) są albo pomijane, albo zapisywane jako ich łacińskie
|
||||
odpowiedniki; (jest to za sprawą tego, że ich obecność lub brak nie zmienia znaczenia
|
||||
zdania).
|
||||
|
||||
Każdy wyraz dodany przez społeczność języka toki pona zazwyczaj ma swój własny symbol
|
||||
i musi być przeliterowywany.
|
||||
|
||||
Ponieważ znak zapytania jest odpowiednikiem słowa „seme”, na końcu zdań pytających
|
||||
można postawić kropkę (lub mniejszy pytajnik).
|
||||
|
||||
Niektórzy składają znaki wewnątrz kartuszy, by móc zapisać całą sylabę, zajmując przy
|
||||
tym szerokość tylko jednego znaku. Na przykład
|
||||
[w tym tweecie](https://twitter.com/qvarie/status/1291755067851251712) nieoficjalne
|
||||
słowo „Nijon” („Japonia”) zapisano za pomocą trzech znaków: „nena-ilo”, „jan-oko”
|
||||
i „nena”.
|
||||
|
||||
### Przykłady
|
||||
|
||||
Oto zwykły tekst zapisany za pomocą pisma sitelen pona:
|
||||
|
||||
|
||||
|
||||
[Tłumaczenie](pl_answers.html#sp)
|
||||
|
||||
Jeśli chcesz zobaczyć więcej tekstów zapisanych pismem sitelen pona, w tym stronę,
|
||||
która uczy czytać, nie używając żadnego innego systemu pisma, odwiedź stronę
|
||||
[„tomo pi sitelen pona”](https://davidar.github.io/tp/), której autoren jest jan Tepu.
|
||||
|
||||
### Fonty
|
||||
|
||||
Powyżej zapisany tekst używa fontu „linja pimeja”. Ale pismo sitelen pona można
|
||||
wyświetlić też na wiele innych sposobów. Oto najpopularniejsze z nich:
|
||||
|
||||
|
||||
* Font „[linja pona](musilili.net/linja-pona/)” charakteryzuje jego prosty design
|
||||
i obsługa mnóstwa znaków złożonych. Jest to najpopularniejsza opcja.
|
||||
|
||||
* „[sitelen pona pona](https://jackhumbert.github.io/sitelen-pona-pona/)” to font
|
||||
obrazujący znaki w sposób znacznie różniący się od tego, jaki możemy zauważyć w
|
||||
zwykłym piśmie sitelen pona. Cieszy oko bez względu na wielkość znaków i nie
|
||||
wymaga modyfikowania tekstu, żeby wyglądać dobrze. Ten font w szczególności mi
|
||||
się podoba.
|
||||
|
||||
> %info%
|
||||
> Na niektórych stronach tej witryny istnieje możliwość przełączania między pismem
|
||||
> łacińskim a sitelen pona. W tym drugim przypadku użyty będzie font „sitelen pona
|
||||
> pona”, ponieważ działa najlepiej w przypadku niezmodyfikowanych tekstów toki pony
|
||||
> i wyrazów, których nie znajdziemy w oficjalnym słowniku.
|
||||
>
|
||||
|
||||
* „[linja suwi](https://linjasuwi.ap5.dev/)” jest niedawno stworzonym fontem
|
||||
autorstwa alienpirate5. Font ten wyróżniają starannie narysowane symbole
|
||||
i multum słów stworzonych przez społeczność.
|
||||
|
||||
* Ja również zaprojektowałem font dla pisma sitelen pona.
|
||||
Nazywa się on „[insa pi supa lape](supalape.html)” i opiera się na istniejącym
|
||||
foncie „Bedstead” (i stąd pochodzi jego nazwa). Używa on tego samego algorytmu
|
||||
konwertującego znaki rozłożone na małej bitmapie i konwertuje je na w pełni
|
||||
funkcjonalny, wektorowy font.
|
||||
|
||||
#### Przykłady różnych fontów
|
||||
|
||||
>
|
||||
> sitelen ni li sitelen kepeken sitelen pona.
|
||||
>
|
||||
> sina ken ala ken sona e ona.
|
||||
>
|
||||
> ma Kanata li suli.
|
||||
>
|
||||
> jan pi sona mute li pali pona.
|
||||
>
|
||||
|
||||
* linja pona:
|
||||
|
||||
|
||||
|
||||
* linja pona (sylaby używają znaków kompozytowych):
|
||||
|
||||
|
||||
|
||||
* linja pimeja:
|
||||
|
||||
|
||||
|
||||
* sitelen pona pona:
|
||||
|
||||
|
||||
|
||||
* insa pi supa lape:
|
||||
|
||||
|
||||
|
||||
### sitelen emoji / sitelen pilin
|
||||
|
||||
Pismo „sitelen emoji” (znane również jako „sitelen pilin”) jest adaptacją pisma
|
||||
sitelen pona, która wykorzystuje istniejące znaki emoji dla każdego ze znaków pisma
|
||||
sitelen pona. Dzięki temu adaptacja ta może być łatwo stosowana w większości
|
||||
przeglądarek internetowych i aplikacji.
|
||||
|
||||
* [Oficjalna strona](https://sites.google.com/view/sitelenemoji)
|
||||
|
||||
* [Opis systemu oraz tabela znaków emoji w systemie Windows i przykładowy tekst](https://omniglot.com/conscripts/sitelenemoji.htm)
|
||||
|
||||
---
|
||||
|
||||
[Strona na temat alternatywnych systemów pisma](pl_x2.html)
|
||||
|
||||
[Strona początkowa](pl_index.html)
|
||||
186
pages/tokipona/pl_x1.md
Normal file
186
pages/tokipona/pl_x1.md
Normal file
|
|
@ -0,0 +1,186 @@
|
|||
% toki pona strona dodatkowa 1 — stare i nowe słowa
|
||||
% /dev/urandom
|
||||
% kwiecień 2020
|
||||
|
||||
Wszystkie słowa, które zostały opisane na stronach od 1 do 12 są obecne w oficjalnej
|
||||
książce toki pony. Jednakże istnieje kilka dodatkowych słów, które albo były używane
|
||||
wcześniej i nie pojawiły się w książce, albo takie, które zostały stworzone przez
|
||||
społeczność toki pony po tym wydarzeniu. W przeciwieństwie do „nieoficjalnych słów”
|
||||
używanych dla nazw własnych (patrz: [strona 7](pl_7.html)), te są traktowane jako
|
||||
rodzime słowa toki pony i nie są pisane wielką literą.
|
||||
|
||||
Poniekąd wyczerpująca lista wszystkich słów w języku toki pona, które są lub były używane, znajduje się w dokumencie [„nimi ale pona”][nap].
|
||||
|
||||
[nap]:https://docs.google.com/document/d/10hP3kR7mFN0E6xW3U6fZyDf7xKEEvxssM96qLq4E0ms/edit
|
||||
|
||||
Za to ta strona opisze wszystkie słowa, które moim zdaniem stosuje się często w sieci
|
||||
oraz alternatywne sposoby na użycie niektórych oficjalnych słów z 120-wyrazowego
|
||||
leksykonu.
|
||||
|
||||
Założeniem języka toki pona jest minimalizacja liczby wyrazów i pozbycie się zbędnych
|
||||
konceptów, przez co oczywiście niestandardowe sposoby użycia mogą budzić kontrowersje.
|
||||
Spróbuję wyrazić własną opinię na temat tych wyrazów na liście.
|
||||
|
||||
## Ujednolicone słowa: kin, namako i oko
|
||||
|
||||
Zanim opublikowana została książka toki pony, w użyciu było kilka słów, których
|
||||
znaczenie pokrywało się z innymi wyrazami. Nie zostały one usunięte, ale mianowano
|
||||
je synonimami innych słów.
|
||||
|
||||
Wyraz „kin” jest synonimem słowa „a”, ale ponieważ „a” jest bardziej ogólnym wyrażeniem
|
||||
emocji, „kin” używano do położenia nacisku (podobnie jak „również”, „naprawdę”,
|
||||
„w rzeczy samej” w języku polskim). Podkreślało się tym dosłowne znaczenie zdania,
|
||||
a nie zabarwiało je emocjonalnie. Według mnie takie znaczenie również można przekazać
|
||||
słowami „a” (zabarwienie emocjonalne) i „mute” (podkreślenie czegoś).
|
||||
|
||||
Wyraz „namako” używano w znaczeniu „dodatek” albo „przyprawa”. W oficjalnej książce
|
||||
opisano ją jako synonim słowa „sin” — „nowy”, „dodatkowy”. Oba te wyrazy mają
|
||||
poniekąd odmienne znaczenia, ale z mojej perspektywy wyraz „sin” — w szczególności, gdy
|
||||
używany jako rzeczownik lub fraza nominalna „sin moku” (dodatek do jedzenia) — potrafi
|
||||
wyrazić ten sam koncept równie dobrze.
|
||||
|
||||
Wyraz „oko” określono jako synonim słowa „lukin”. Kiedy stanowiły one dwa oddzielne
|
||||
słowa, „oko” oznaczało to, co po polsku — oko. Natomiast „lukin” oznaczało „wzrok”
|
||||
albo „patrzeć”. Ponieważ „kute” może znaczyć albo „słuch”, albo „ucho”, decyzja
|
||||
ta wydaje się sensowna.
|
||||
|
||||
## Usunięte słowa
|
||||
|
||||
Istnieją też takie wyrazy, które w społeczności używa się od czasu do czasu, pomimo
|
||||
że zostały całkowicie usunięte ze słownika w chwili publikacji oficjalnej książki.
|
||||
|
||||
Zacznijmy od tych bardziej popularnych:
|
||||
|
||||
Wyraz „apeja” oznacza „wstyd” lub „wina”. Opisanie tego samego konceptu jest trudne,
|
||||
jeśli nie mamy do dyspozycji tego słowa, dlatego niektórzy nadal go używają.
|
||||
|
||||
Znaczenia wyrazu „kipisi” to „dzielić”, „ciąć”, „siekać”. Dziś przejmują je słowa
|
||||
takie jak „tu” (dzielić) i „wan” (część, element), ale w niektórych tekstach nadal
|
||||
można się na nie natknąć. Istnieją również pomysły na zapis tego słowa za pomocą pisma
|
||||
sitelen pona.
|
||||
|
||||
Wyraz „leko” (prawdopodobnie pochodzący od klocków Lego) używa się w znaczeniu
|
||||
„bloczek”, „kwadrat”, czasem „schody”. Nie ma żadnego jasnego zamiennika, którym można
|
||||
by zastąpić to słowo, dlatego wciąż jest sporadycznie używany, gdzie jest to
|
||||
konieczne.
|
||||
|
||||
Wyraz monsuta oznacza „potwór” lub „strach”. Jak w przypadku słowa „apeja”, wielu
|
||||
ludzi uważa je za trudne do opisania, (a moża to zrobić na wiele sposobów), przez co
|
||||
używa się starego nazewnictwa.
|
||||
|
||||
A oto słownictwo, które dziś uważa się za porzucone, ale wciąż może występować
|
||||
w starszych tekstach:
|
||||
|
||||
Słowo „kapa” to wczesne określenie góry lub pagórka. Ostatecznie wyraz „nena” zajął
|
||||
jego miejsce.
|
||||
|
||||
Słowo „kapesi” określało kolory takie jak szary i brązowy, a czasem też kawę.
|
||||
Koniec końców zostało ono usunięte, ponieważ wyrażenia „pimeja walo” i „pimeja jelo”
|
||||
równie dobrze opisują te kolory.
|
||||
|
||||
Słowo „majuna”, czyli „stary”, również zostało usunięte we wczesnych dniach toki pony.
|
||||
Ponieważ starość może być stosunkowo łatwo opisana za pomocą wyrazów związanych
|
||||
z czasem, słowo to wyszło z powszechnego użytku. Oto kilka przykładów:
|
||||
|
||||
> ona mute li majuna. — Oni są młodzi.
|
||||
|
||||
> tenpo mute la ona mute li lon. — Istnieją od dłuższego czasu / od dawna.
|
||||
|
||||
Słowo „pasila” było odrębnym słowem oznaczającym „łatwy”, ale zostało usunięte
|
||||
ze słownika toki pony zanim jeszcze ukazała się pierwsza publiczna wersja strony
|
||||
internetowej w 2001 roku.
|
||||
|
||||
Słowo „pake” było czasownikiem tłumaczonym jako „zaprzestać” i zaczerpniętym ze słowa
|
||||
„barrer” pochądzącego z akadiańskiego francuskiego. W ostateczności je usunięto
|
||||
z uwagi na to, że tę samą czynność można opisać słowem „pini” („przestać”, „ukończyć”)
|
||||
lub „awen” („trwać”, „stać”).
|
||||
|
||||
Słowo „pata” oznaczało rodzeństwo, ale dziś zamiast tego można je wyrazić jako „jan
|
||||
sama”.
|
||||
|
||||
Słowo „powe”, czyli „kłamstwo”, „fałsz”, zostało usunięte, ponieważ to samo znaczenie
|
||||
mogą osiągnąć wyrażenia typu „lon ala” („nieistniejący”) lub „sona ike”
|
||||
(„zła wiedza”, „dezinformacja”).
|
||||
|
||||
W leksykonie istniały również słowa „tuli” i „po” i odpowiadały liczbom 3 i 4. Zostały
|
||||
one zastąpione wyrażeniami „tu wan” oraz „tu tu”.
|
||||
|
||||
## Kierunki
|
||||
|
||||
Pomimo że w słownictwie toki pony istnieją takie słowa jak „góra”, „dół”, „przód” i
|
||||
„tył”, nie znajdziemy tam wyrazów, które oznaczałyby „lewo” czy „prawo”. Jest tylko
|
||||
jeden wyraz oznaczający „bok”.
|
||||
|
||||
Niektórzy stworzyli wyrażenia polegające na tym, że większość ludzi pisze prawą ręką
|
||||
(„poka pi luka sitelen” = „prawo”; „poka pi luka sitelen ala” = lewo), mają serce
|
||||
po lewej stronie ciała („poka pilin” = „lewo”; „poka pilin ala” = „prawo”) albo piszą
|
||||
od lewej do prawej („poka open” = „lewo”; „poka pini” = „prawo”).
|
||||
|
||||
Oczywiście żadne z powyższych założeń nie jest w stu procentach uniwersalne — istnieją
|
||||
ludzie, którzy wolą pisać lewą ręką; którzy mają serce po prawej stronie
|
||||
(dekstrokardia) lub piszą z prawej do lewej. (Co prawda należy przyznać, że
|
||||
największe systemu zapisu *toki pony* — alfabet łaciński, sitelen pona i sitelen
|
||||
sitelen — pisze się z lewej do prawej).
|
||||
|
||||
W dokumencie „nimi ale pona” opisano dwa słowa stworzone po wydaniu oficjalnej
|
||||
książki (takie wyrazy nazywane są „post-pu”), które nadają dokładne nazwy tym
|
||||
kierunkom: „soto”, czyli „lewo” i „te”, czyli „prawo”. Osobiście uważam, że te słowa
|
||||
bywają przydatne w miejscach, gdzie rozróżnienie tych dwóch kierunków jest konieczne.
|
||||
Jednak w większości przypadków lepiej ich unikać.
|
||||
|
||||
## Płeć i orientacja seksualna
|
||||
|
||||
Wyrazy „mije” i „meli” kolejno oznaczają mężczyznę i kobietę. Istnieją jednak ludzie,
|
||||
którzy albo nie uważają się ani za mężczyznę, ani za kobietę, albo nie urodzili się
|
||||
żadnej z tych płci.
|
||||
|
||||
Słowo „tonsi” zostało stworzone na potrzeby opisania takich ludzi, a w niektórych
|
||||
przypadkach też osób transseksualnych lub należących do społeczności LGBT.
|
||||
|
||||
W dodatku słowo „kule” (kolor) czasem używa się jako tłumaczenia wyrazu „płeć/gender”
|
||||
oraz „LGBT”. Na początku może to budzić wątpliwości — „a co z ludźmi
|
||||
koloru?”. Jednak w społeczności toki pony rasa i kolor skóry określa się najczęściej
|
||||
bezpośrednio (np. „jan pi selo walo” = „osoba o białej skórze”, „osoba białoskóra”).
|
||||
|
||||
Ponadto, możesz natknąć się na słowa takie jak „mijomi” i „melome”. Są to skróty
|
||||
od wyrażeń „mije olin mije” („mężczyźni kochający mężczyzn”) i „meli olin meli”
|
||||
(kobiety kochające kobiety) i działają tak samo jak angielskie skróty „mlm” i „wlw”.
|
||||
|
||||
## Żartobliwe słowa
|
||||
|
||||
Dodatkowo istnieje też kilka słów wymyślonych przez Sonję Lang w ramach żartu.
|
||||
W dokumencie „nimi ale pona” podpisane są „w.o.g. Sonja”. Najbardziej znanym wyrazem
|
||||
tego typu jest „kijetesantakalu”, który oznacza szopy pracze i inne zwierzęta z
|
||||
rodziny szopowatych.
|
||||
|
||||
Do żartobliwych słów należą też „mulapisu” („pizza”) i „yupekosi” („zmienić swoje
|
||||
stare kreacje na gorsze”) — warto zauważyć, że w toki ponie nie używa się litery "y"
|
||||
i dlatego wymowa tego słowa jest nieznana.
|
||||
|
||||
Ta lista opiera się na [tym arkuszu opisującym częstotliwość stosowania słów spoza pu](https://docs.google.com/spreadsheets/d/1dGd4do1Jk2L2NwW5l7tLgSajAVkUqO0z2UHGu4_Sq_M)
|
||||
i została stworzona przez użytkownika reddita `qwertyter`, z dodatkowymi
|
||||
modyfikacjami opartymi na moim osobistym doświadczeniu.
|
||||
|
||||
Kolumna podpisana „zamienniki” zawiera słowa i zwroty z oficjalnego słownika, za
|
||||
pomocą których można wyrazić podobne idee. Nie wszystkie z nich są całkowicie
|
||||
odpowiednie, a dla niektórych trzeba użyć innych części mowy (na przykład, „tu” jako
|
||||
przymiotnik oznaczający „podzielony” bez cząstki „li” łatwo pomylić z liczbą „dwa”).
|
||||
|
||||
| word | znaczenie | zamienniki |
|
||||
|----|----|----|
|
||||
| kin | naprawdę, bardzo, również | a, mute |
|
||||
| monsuta | strach, potwór | |
|
||||
| lanpan | brać, dostać, odebrać | kama jo (kama jo utala) |
|
||||
| oko | oko | lukin |
|
||||
| tonsi | niebinarny, transpłciowy, LGBT | |
|
||||
| kipisi | dzielić, ciąć | tu |
|
||||
| namako | dodatkowy, przyprawa | sin |
|
||||
| kijetesantakalu | szop pracz | |
|
||||
| leko | kwadrat, cegła, schody | |
|
||||
| powe | nieprawda | sona ike, ... li lon ala |
|
||||
| apeja | wstyd, wina, poczucie winy | |
|
||||
| majuna | stry | pi tenpo mute pini |
|
||||
| pake | zatrzymać, zablokować | pini, pali ala |
|
||||
| linluwi | internet | |
|
||||
|
||||
[Strona początkowa](pl_index.html)
|
||||
97
pages/tokipona/pl_x2.md
Normal file
97
pages/tokipona/pl_x2.md
Normal file
|
|
@ -0,0 +1,97 @@
|
|||
% toki pona strona dodatkowa 2 — inne systemy pisma
|
||||
% /dev/urandom
|
||||
% kwiecień 2020
|
||||
|
||||
Dotąd najczęściej używanym systemem pisma używanym do zapisu toki pony jest alfabet
|
||||
łaciński, ale istnieją też inne, zaadaptowane bądź stworzone wyłącznie na potrzeby
|
||||
toki pony.
|
||||
|
||||
## Zaadaptowane systemy pisma
|
||||
|
||||
Język toki pona mieści 5 samogłosek i 9 spółgłosek. Oznacza to, że dostosowanie
|
||||
pasującego do niego alfabetu wymaga dobrania zaledwie 14 liter (albo ich sekwencji),
|
||||
których wymowa brzmi podobnie. Na przykład, tak alfabet toki pony może zostać
|
||||
przedstawiony za pomocą liter greckich oraz cyrylicy:
|
||||
|
||||
| pismo łacińskie | pismo greckie | cyrylica |
|
||||
|:-----:|:-----:|:--------:|
|
||||
| a | α | а |
|
||||
| e | ε | е |
|
||||
| i | ι | и |
|
||||
| j | γ | й |
|
||||
| k | κ | к |
|
||||
| l | λ | л |
|
||||
| m | μ | м |
|
||||
| n | ν | н |
|
||||
| o | ο | о |
|
||||
| p | π | п |
|
||||
| s | σ | с |
|
||||
| t | τ | т |
|
||||
| u | υ | у |
|
||||
| w | β | в |
|
||||
|
||||
> %note%
|
||||
> Powyższe alfabety nie są odpowiadają greckim i rosyjskim głoskom jeden do jednego.
|
||||
> Niektóre litery wymawia się inaczej w toki ponie, a inaczej w dwóch pozostałych
|
||||
> systemach.
|
||||
|
||||
Trochę trudniej jest przedstawić toki ponę za pomocą abugidy albo abdżadu, gdzie
|
||||
spółgłoski mają ustalone litery, a samogłoski zapisuje się za pomocą znaków
|
||||
diakrytycznych lub dopisanych obok symboli. Najbardziej znanym abdżadem jest ten,
|
||||
którego używa się w języku arabskim, a najsłynniejszą abugidą jest dewanagari (używany
|
||||
przez wiele języków Indii).
|
||||
|
||||
* [Filmik „ARABI PONA - Arabic Script for Toki Pona | sitelen musi”][arabic]
|
||||
* [„Toki Pona in Devanāgarī” (strona zarchiwizowana)][devanagari]
|
||||
|
||||
[arabic]:https://www.youtube.com/watch?v=Mh9Wypm6pXs
|
||||
[devanagari]:https://web.archive.org/web/20060727115116/http://www.deadlybrain.org/projects/tokipona/deva_guja.php
|
||||
|
||||
Język ten ma 92 możliwych kombinacji tworzących sylabę (47, jeśliby traktować „-n”
|
||||
jako oddzielną sylabę). Oznacza to, że jego pismo można również przystosować do wielu
|
||||
innych sylabicznych systemów pisma.
|
||||
|
||||
Przykładowo, poniżej przedstawione są propozycje zapisu toki pony za pomocą
|
||||
koreańskiego pisma Hangul. (Technicznie rzecz biorąc, Hangul składa się z symboli
|
||||
literowych złożonych w bloki sylabiczne).
|
||||
|
||||
* [„Writing Toki Pona with Korean Hangul” (strona zarchiwizowana)][hangularch]
|
||||
* [„Hangul for Toki Pona” na Reddicie][hangulred]
|
||||
|
||||
[hangularch]:https://web.archive.org/web/20070313181500/http://www.tokipona.bravehost.com/korean.html
|
||||
[hangulred]:https://www.reddit.com/r/tokipona/comments/8mx951/hangul_for_toki_pona/
|
||||
|
||||
Jeśli zmienić nieco brzmienia głosek, toki ponę można zapisać również za pomocą
|
||||
japońskiej hiragany:
|
||||
|
||||
* [„Hiragana for Toki Pona”][hiragana1]
|
||||
* [„sitelen Hiragana (ひらがな)” na Reddicie][hiragana_red]
|
||||
|
||||
[hiragana1]:https://www.deviantart.com/derroflcopter/journal/Hiragana-for-Toki-Pona-339541633
|
||||
[hiragana_red]:https://www.reddit.com/r/tokipona/comments/e7g91u/sitelen_hiragana_%E3%81%B2%E3%82%89%E3%81%8C%E3%81%AA/
|
||||
|
||||
## sitelen pona
|
||||
|
||||
Najbardziej rozpowszechnioną alternatywą dla pisma toki pony jest logograficzne pismo
|
||||
*sitelen pona* („proste pismo”), stworzone przez samą Sonję Lang i opisane
|
||||
w oficjalnej książce.
|
||||
|
||||
Podobnie jak w łacinie czy cyrylicy, zdania są zapisywane od lewej do prawej i od
|
||||
góry do dołu, ale zamiast oddzielnych znaków dla głosek lub sylab, każdy symbol tym
|
||||
systemie pisma jest znakiem przedstawiającym oddzielne słowo. Słowa nieoficjalne są
|
||||
zapisywane wewnątrz kartusza (zaokrąglony prostokąt otaczający znaki), w którym każdy
|
||||
kolejny symbol oznacza pierwszą literę słowa, które przedstawia.
|
||||
|
||||
* **[Pełny opis, przykładowe teksty i fonty](pl_sitelen_pona.html)**
|
||||
|
||||
Pismo [„sitelen sitelen”](https://jonathangabel.com/toki-pona/) Jonathana Gabela
|
||||
zostało zaprojektowane jako piękniejszy sposób na zapis tekstów w języku toki pona. Jest ono pismem nieliniowym, opartym na piśmie Majów.
|
||||
|
||||
Pismo sitelen sitelen jest znacznie bardziej skomplikowane niż łacina czy sitelen
|
||||
pona, i dlatego jest używane znacznie rzadziej. Za to napisane za jego pomocą teksty,
|
||||
takie jak [ten kontrakt](https://www.jonathangabel.com/archive/2012/artworks_lipu-lawa-pi-esun-kama.html)
|
||||
albo [lista przysłów](https://jonathangabel.com/toki-pona/dictionaries/gallery/).
|
||||
Wiele z tych przysłów wymieniono również w oficjalnej książce. Nie można zaprzeczyć,
|
||||
że wyglądają one przepięknie.
|
||||
|
||||
[Strona początkowa](pl_index.html)
|
||||
|
|
@ -99,6 +99,8 @@ pona"](https://www.youtube.com/watch?v=4L-dvvng4Zc) Митча Хэлли (та
|
|||
|
||||
* [фонетический алфавит (англ./рус.)](phonetic_alphabet.html)
|
||||
|
||||
* [список имён русских/украинских/белорусских городов](city_names.html)
|
||||
|
||||
### Дополнительные ресурсы на русском языке
|
||||
|
||||
* [Эпизод передачи "Арт-Революция" о конлангах](art_revolution.html)
|
||||
|
|
|
|||
Loading…
Add table
Reference in a new issue