lipu-sona/pages/pl/6.md

% toki pona: strona 6 – przyimki i miejsca
% /dev/urandom
% 2021-02-26

Słownictwo na tej lekcji zostanie podzielone na dwie kategorie. Przyimki:

| słowo | znaczenie |
|----|----|
| kepeken | używać, używając, przy pomocy |
| lon | w, przy, na, u, prawdziwy, istniejący, istnieć |
| sama | taki sam, podobny, rodzeństwo |
| tan | z, ponieważ, powód, przyczyna |
| tawa | do, ku, dla, ruch |

I zwykłe słowa, (które w tym przypadku opisują miejsca):

| słowo | znaczenie |
|----|----|
| sewi | u góry, niebo, boski, święty |
| noka | noga, stopa, dół, spód, pod |
| poka | biodro, bok, obok, w pobliżu, koło |
| monsi | tył, plecy, tyłek |
| sinpin | twarz, przód, ściana |

Przyimki to słowa przymocowane do innych części zdania. Używa się ich
w celu określenia położenia lub czasu, (więcej na ten temat dowiesz
się później), lub doprecyzowania informacji na temat danej czynności.

W toki ponie słowa „kepeken”, „lon”, „sama”, „tan” i „tawa” pełnią rolę
przyimków. Dodaje się je na końcu zdania, nie dokładając do tego żadnych
partykuł.

W poniższych przykładach użyto te pięć słów zarówno jako przyimki,
jak i zwykłe słowa.

> mi pona e tomo kepeken ilo mi. – Naprawiam dom, używając swoich narzędzi.

> mi toki kepeken toki pona. – Mówię, posługując się toki poną.

> sina kepeken e ilo sitelen. – Używasz narzędzia do malowania/rysowania
> (długopis, ołówek, pędzel).

> mi lon tomo sina. – Jestem w twoim domu.

> jan ike li kalama mute lon tomo lipu. – Zły człowiek dużo hałasuje
> w bibliotece.

> ona li toki e ijo lon. – On/ona/oni/one mówią prawdę („mówią o istniejących
> rzeczach”).

> mi en sina li sama. – Ja i ty jesteśmy podobni.

> meli sama mi li pona. – Moja siostra jest dobra.

> kiwen lili li sama lukin pipi. – Kamyczek wygląda jak robak.

> mi lape tan ni: mi jo ala e wawa. – Śpię, ponieważ nie mam energii.

> mi tawa tan tomo mi. – Wychodzę z domu.

> ona li awen lon tomo lipu. – Zostali w bibliotece.

> tomo tawa mi li pona. – Mój samochód („ruchomy dom”) jest dobry.

> mi tawa tomo moku. – Idę do restauracji („dom jedzenia”).

Za pomocą słowa „tawa” można również wyrazić perspektywę.

> sina pona tawa mi. – Lubię cię. („Jesteś dobry/-a według mnie”.)

> %warning%
> „tawa” może funkcjonować zarówno jako przymiotnik i przyimek, wskutek
czego może dojść do niejasności. Na przykład „tomo tawa mi” może znaczyć
„moje auto” albo „według mnie dom”. Znaczenie zależy tu od kontekstu.

Oto przykłady słów związanych z miejscem:

> waso mute li lon sewi. – Wiele ptaków jest na niebie.

> mi awen lon tomo mi. – Zostaję w moim domu.

> mi toki tawa jan sewi. – Mówię do boga/anioła/istoty boskiej/(dosłownie) osoby na/w niebie.

> mi tawa kepeken noka mi. – Idę pieszo („używając moich nóg”).

> kiwen lili li lon noka mi. – Pode mną jest mały kamyk.

> mi tawa lon poka sina. – Idę obok ciebie („u twojego boku”).

> jan poka li ike tawa mi. – Nie lubię swojego sąsiada.

> poka mi li pakala. – Mam złamane biodro.

> ona li lon monsi sina. – Oni stoją za tobą.

> jan utala mute li lon sinpin. – Wojownicy stoją przede mną.

> lipu suli li lon sinpin ni. – Ważny dokument wisi/jest na tej ścianie.

> sinpin ona li pona lukin. – Jego twarz wygląda dobrze.

## Wyrażenia

W toki ponie można pożegnać się na dwojaki sposób. Jeżeli to ty wychodzisz,
użyjesz tego wyrażenia:

> mi tawa! – Do widzenia! (dosłownie: „idę!”)

Jeżeli wychodzi ktoś inny, pożegnasz go tak:

> tawa pona! – Do widzenia! (dosłownie: „dobrej podróży!”)

W rzeczywistości istnieje wiele słów, które zmieniają się we frazy,
gdy dodamy wyraz „pona”.

> moku pona! – Smacznego! (dosłownie: „dobrego posiłku!”)

> lape pona! – Dobranoc! (dosłownie: „dobrego snu!”)

Istnieje również pewne wyrażenie, które może posłużyć jako uniwersalne
pozdrowienie. Do takich zaliczają się między innymi „dziękuję” czy
„pokój z tobą”:

> pona tawa sina! (dosłownie: „dobro ku tobie!”)

## Różnice dialektalne

> %info%
> W tej części wyjaśniono, jak różne kursy toki pony różnią się
> sposobem wyrażania pewnych idei.

* W oficjalnej książce słowo „lon” ma szersze znaczenie, w tym „z” i „po”.
Na przykład „Mówię w języku toki pona” tłumaczy się jako „mi toki lon toki pona”.
Jednakże takiego użycia tego słowa nie spotyka się zbyt często.

* Według oficjalnej książki słowo „noka” może oznaczać zarówno „stopa” jak i
„poniżej”. Drugie znaczenie tego wyrazu jest stosunkowo nowe. W innych kursach
to samo znaczenie osiąga się przy użyciu słowa „anpa”, podczas gdy „noka”
oznacza tylko stopę lub nogę. Wyraz „anpa” omówimy na [stronie 7](pl/7).

* Czasami słowa „kepeken” i „tawa” są używane zarówno jako przyimki (kolejno
„przy użyciu” i „w kierunku”) oraz czasowniki („używać”, „poruszać się”).
Oficjalna książka podaje przykład użycia wyrazu „kepeken” jako czasownik:

> o kepeken ala ilo ike. – Nie używaj złych narzędzi.

Ale w społeczności toki pony nadal dodaje się partykułę „e”, jako że „kepeken”
jest czasownikiem przechodnym, a nie przyimkiem.

> mi kepeken e ilo. – Używam narzędzi.

(Metody tej użyto również w kursie "o kama sona e toki pona!")

Różnica polega na tym, że we wcześniejszym przykładzie dopełnienie („ilo ike”)
jest poprzedzone wyrażeniem „kepeken ala”. W późniejszym przykładzie po „kepeken”
bezpośrednio następuje słówko „e”, jak w przypadku każdego innego czasownika.

W tym kursie stosować będziemy tej drugiej konwencji, jako że jest ona bardziej
precyzyjna i pozwala na użycie większej ilości technik gramatycznych (przykładowo
jaśniej można korzystać z przydawek następujących po wyrazie „kepeken”).
Jednakże w większości zdań obecność partykuły „e” lub jej brak nie powinien
powodować zamieszania.

## Ćwiczenia

A teraz spróbuj przetłumaczyć poniższe zdania na polski.

* ona li toki tawa mama mije ona kepeken ilo toki.
* moku suwi li ike tawa mi.
* ma mama mi li utala e ma poka.
* meli sama sina li jan pona mi.
* pipi lili li lon sinpin sina.

A następnie przetłumacz następujące zdania na toki ponę:

* Zniszczyłeś mój samochód.
* Mężczyzna karmi dzieci („daje dzieciom jeść”).
* Nie podoba mi się ten czat („pokój rozmów”).
* Naprawiłem dom dzięki tobie.
* Oni czytają książki w bibliotece.

[Odpowiedzi](pl/answers#p6)

> %page-nav%
> [Poprzednia strona](pl/5)
> [Strona początkowa](pl)
> [Następna strona](pl/7)