lipu-sona/pages/pl/5.md

% toki pona: strona 5 – to i owo
% /dev/urandom
% 2021-02-26

Nowe słownictwo na tej lekcji:

| słowo | znaczenie |
|----|----|
| ante | inny, różny, zmienić |
| awen | zachować, zostać, pielęgnować, chronić, kontynuować |
| en | i (łączy podmioty) |
| kalama | dźwięk, hałas, czytać na głos, wydawać dźwięk |
| lape | sen, spać, odpoczynek |
| mute | wiele, dużo, ilość |
| ni | to, tamto |
| pakala | niszczyć, psuć, pomyłka, (pospolite przekleństwo) |
| seli | ciepło, żar, reakcja chemiczna |

Zanim poznamy nowe słownictwo i gramatykę, wypełnijmy niektóre luki.

Słowo „en” pozwala na wcielenie kilku podmiotów w jedno zdanie.

> mi en sina li moku. – Ja i ty jemy.

Należy zauważyć, że słowo to nie może zostać użyte do łączenia
czasowników ani dopełnień. Istnieje na to inny sposób i został on
już wytłumaczony na [stronie 4](pl/4).

Wyraz „mute” pozwala określić liczbę podmiotu i dopełnienia.

> jan utala mute. – Wielu żołnierzy.

> mi mute – my

Oto przykładowe zdania:

> jan lili mute li lape. – Dzieci śpią.

> kiwen suli li pakala e tomo lipu. – Wielki kamień zniszczył bibliotekę
> („dom książek”).

> mi pakala lili. – Popełniłem drobny błąd.

> ilo sina li kalama mute ike. – Twój instrument wydaje wiele złych dźwięków.

## Słowo „ni”

Najprostszym użyciem słowa „ni” jest użycie go w znaczeniu „to” lub „tamto”:

> kulupu ni li pona mute. – Ta społeczność jest bardzo dobra.

Jednak to słowo jest znacznie potężniejsze.
Może być wykorzystane do tworzenia zdań złożonych.

Na przykład można go użyć, by przytoczyć czyjąś wypowiedź:

> jan lili li toki e ni: sina pona. – Dziecko powiedziało, że jesteś dobra.

> ona li toki e ni: "toki! sina pona lukin." – On powiedział: „Cześć!
> Wyglądasz dobrze.”

Używa się go również, by dokładniej opisać dany podmiot lub dopełnienie.

> jan pali ni li pali e tomo mi: ona li jo e kiwen mute. – Pracownik,
który ma dużo kamieni, zbudował mój dom. („Ten pracownik zbudował mój dom:
ma dużo kamieni”.)

## Różnice dialektalne

> %info%
> W tej części wyjaśniono, jak różne kursy toki pony różnią się
> sposobem wyrażania pewnych idei.

Nie ma żadnego konsensusu na temat tego, czy słowo „en” może zostać
użyte wśród wyrażeń korzystających z partykuły „pi” (dowiemy się
o niej na [stronie 9](pl/9)). Ponadto, sama Sonja Lang przyznała,
że użycie wyrazu „en” w ten sposób nie jest „całkowicie
niepoprawne”([1][mapona_en]), ale nieeleganckie stylistycznie.

[mapona_en]: https://discord.com/channels/301377942062366741/301377942062366741/640764719614918656

## Ćwiczenia

A teraz spróbuj przełumaczyć poniższe zdania na polski.

* kulupu sina li ante mute.
* jan ike li pakala e ilo mi.
* mi pali e tomo ni.
* jan utala pona mute li awen e kulupu ni.
* kulupu suli li awen, li suli e ona.

A poniższe na toki ponę.

* Ciepłe jedzenie jest bardzo dobre.
* Śpiące dzieci nie hałasują.
* Pracownicy powiedzieli, że są silni i twardzi.
* Wyglądasz inaczej.
* Ten dom zachowuje ciepło.

[Odpowiedzi](pl/answers#p5)

> %page-nav%
> [Poprzednia strona](pl/4)
> [Strona początkowa](pl)
> [Następna strona](pl/6)