mirror of
https://github.com/mrrpnya/lipu-sona.git
synced 2025-02-13 16:44:39 +00:00
794 lines
32 KiB
Markdown
794 lines
32 KiB
Markdown
% musi Soki (Shogi)
|
|
% /dev/urandom
|
|
% 2020-10-06
|
|
|
|
> %warning%
|
|
>
|
|
> lipu ni li pini ala. ona li ken jo e sona ike. ona li ken jo ala e sona suli.
|
|
> / this document is not finished. it can have errors or missing content.
|
|
>
|
|
|
|
## musi Soki (Shogi) <!-- basic description -->
|
|
|
|
musi Soki li musi supa.
|
|
|
|
ijo mute la, ona li sama [musi pi jan lawa moli](chess.html). musi Soki en musi
|
|
pi jan lawa moli li jo e tan sama. ma Insija pi tenpo pini suli la, musi
|
|
"Satulanka" (Chaturanga) li lon. jan li tawa, ona li tawa e nasin musi, ona li
|
|
ante e ona. <!-- it's in many ways similar to chess, but also different. that's
|
|
because they share an origin in Chaturanga, a game from ancient India. -->
|
|
|
|
nasin wan la, musi "Satulanka" li tawa tan ma Insija tawa ma Ilan, tawa ma mute
|
|
pi nasin sewi Silami, tawa ma Losi, tawa ma Elopa. nasin ona li ante. ona li
|
|
kama musi pi jan lawa moli. <!-- in one way, the game traveled to Iran, to the
|
|
Muslim word, and to Europe, and changed, gradually becoming like the chess we
|
|
know. -->
|
|
|
|
nasin ante la, ona li tawa ma Tawi, tawa ma Sonko, tawa ma Anku, tawa ma Nijon.
|
|
nasin ona li ante lon ma ni. taso, nasin musi li awen lon ma ni. musi pi ma
|
|
Sonko li jo e nimi "Sijansi" (Xiangqi). musi pi ma Nijon li musi Soki (Shogi).
|
|
<!-- in another way, it traveled to Thailand, China, Korea and Japan, where each
|
|
country created its own individual variant of the game. The Chinese variant is
|
|
called Xiangqi, and the Japanese one is Shogi.-->
|
|
|
|
musi Soki li jo e sama mute tawa musi pi jan lawa moli, taso ona li jo e ante
|
|
mute. ijo musi li ante mute. ma musi li ante mute. ante #1 li ni: jan musi li
|
|
anpa e ijo musi pi jan musi ante la, ona li kama jo e ona, li ken tawa e ona
|
|
tawa ma musi. <!-- Shogi is similar to chess, but has lots of differences. The
|
|
pieces and the board are different, but the most important difference is that
|
|
when a player captures an opponent's piece, they gain it and can put it back on
|
|
the board. -->
|
|
|
|
jan tu li utala kepeken musi ni tawa ni: ona li wile anpa e ijo musi "jan lawa"
|
|
pi jan ante. <!-- two players compete to defeat each other's king. -->
|
|
|
|
## supa musi <!-- board description -->
|
|
|
|
supa musi li jo e nasin 9 tan poka tawa poka ante. sin la, ona li jo e nasin
|
|
poka 9 tan sinpin tawa monsi. nasin tu ni li kama wan la, ma
|
|
li lon. tan ni, ma 81 li lon. <!-- the board consists of nine columns from
|
|
side to side, each of which in turn is divided by nine rows from front to back.
|
|
-->
|
|
|
|
nimi ma li kama tan nanpa pi nasin poka en nanpa nasin. tan ni, "ma pi nanpa 3 en
|
|
7" li ma lon nasin poka nanpa 3, lon nasin nanpa 7.
|
|
<!-- terminology -->
|
|
|
|
o lukin noka e sitelen pi musi supa:
|
|
|
|
```
|
|
poka pi jan musi walo
|
|
-- +--+--+--+--+--+--+--+--+--+
|
|
nasin ^ | | | | | | | | | | nasin #1
|
|
sinpin | +--+--+--+--+--+--+--+--+--+
|
|
| | | | | | | | | | | nasin #2
|
|
(tawa | +--+--+--+--+--+--+--+--+--+
|
|
jan | | | | | | | | | | | nasin #3
|
|
musi | +--+--+--O--+--+--O--+--+--+
|
|
pimeja) | | | | | | | | | | | ...
|
|
| +--+--+--+--+--+--+--+--+--+
|
|
| | | | | | | | | | |
|
|
| +--+--+--+--+--+--+--+--+--+
|
|
| | | | | | | | | | | ...
|
|
| +--+--+--O--+--+--O--+--+--+
|
|
| | | | | | | | | | | nasin #7
|
|
| +--+--+--+--+--+--+--+--+--+
|
|
| | | | | | | | | | | nasin #8
|
|
nasin | +--+--+--+--+--+--+--+--+--+
|
|
monsi V | | | | | | | | | | nasin #9
|
|
-- +--+--+--+--+--+--+--+--+--+
|
|
^ poka pi jan musi pimeja^
|
|
| |
|
|
| |
|
|
nasin poka #9 nasin poka #1
|
|
```
|
|
|
|
nasin "monsi" li nasin tawa poka pi jan musi sama.
|
|
nasin "sinpin" li nasin tawa poka pi jan musi ante.
|
|
|
|
## ijo musi en tawa ona <!-- pieces and basic moves -->
|
|
|
|
jan wan li kama jan musi pimeja. jan ante li kama jan musi walo. <!-- one player
|
|
becomes white, the other black. -->
|
|
|
|
toki Nijon la, jan musi pimeja li jo e nimi "Sente". ona li toki e ni: "tenpo
|
|
tawa open". jan musi walo li jo e nimi "Kote" (Gote). ona li toki e ni:
|
|
"tenpo tawa pini". <!-- in Japanese, black is called "Sente" (early move), and
|
|
white is called "Gote" (late move). -->
|
|
|
|
```
|
|
.
|
|
_-^-_ /|\ poka sinpin
|
|
/ \ |
|
|
/ \ |
|
|
/ \ |
|
|
/_______\ | poka monsi
|
|
```
|
|
|
|
ijo musi ale li lukin sama ni. ona li jo e poka sinpin, e poka monsi. poka monsi
|
|
li sama supa. poka sinpin li sama lukin sewi pi selo tomo. (anu la, ona li sama
|
|
sewi pi sitelen "tomo" pi sitelen pona.) <!-- all pieces have this shape. the
|
|
rear side is flat, and the front side looks like a roof, or at least like the
|
|
roof of the sitelen pona character "tomo". -->
|
|
|
|
jan musi li jo e ijo musi la, sinpin pi ijo musi ona li wile nasin tawa poka pi
|
|
supa musi pi jan musi ante. <!-- when a player has a piece, it should point to
|
|
the other player's side of the board. -->
|
|
|
|
ijo musi ni li **jan utala** luka tu tu, li **soweli tawa** tu, li **jan utala
|
|
lawa pi kiwen lili** tu, li **jan utala lawa pi kiwen suli** tu, li **tomo kon**
|
|
tu, li **ijo pi tawa nasa** wan, li **tomo tawa** wan, li **jan lawa** wan.
|
|
<!-- the pieces are: nine pawns, two knights, two silver generals, two gold
|
|
generals, one bishop, one rook and a king. -->
|
|
|
|
musi open la, tenpo pimeja li lon. <!-- sente/black moves first. -->
|
|
|
|
tenpo pimeja la, jan musi pimeja li ken tawa e ijo musi.
|
|
ona li pini tawa e musi ijo la, tenpo walo li lon.
|
|
|
|
tenpo walo la, jan musi walo li ken tawa e ijo musi.
|
|
ona li pini tawa e musi ijo la, tenpo pimeja li lon.
|
|
|
|
jan musi li ken tawa e ijo musi lon tenpo ona taso. <!-- player can only move
|
|
on their turn. -->
|
|
|
|
jan musi li ken tawa e ijo musi ona taso. <!-- player can only move their
|
|
pieces. -->
|
|
|
|
jan musi li ken tawa e ijo musi wan taso. <!-- player can only move 1 piece. -->
|
|
|
|
jan musi li ken tawa e ijo musi la, jan musi ken ala tawa ala e ijo musi. <!--
|
|
if a player can move, they must move a piece. -->
|
|
|
|
jan musi li ken tawa e ijo musi kepeken nasin pi ijo musi ni taso. <!-- player can
|
|
only move pieces according to their rules. -->
|
|
|
|
ijo musi li ken ala tawa ma ni: ijo musi ona li lon ona. <!-- pieces
|
|
can't move to spaces occupied by other pieces of the same color. -->
|
|
|
|
ijo musi li ken tawa ma ni: ijo musi pi jan musi ante li lon ona. ona li pali e
|
|
ni la, jan musi ona li anpa e ijo musi ni. jan musi li tawa e ijo musi ni tawa
|
|
poki ona, li tawa e ijo musi ona tawa ma pini pi ijo musi pi jan musi ante.
|
|
<!-- a piece can move to a place occupied by other pieces, in which case it
|
|
captures that piece. a captured piece is removed from the board into the "hand"
|
|
and taking their place. -->
|
|
|
|
ijo musi ante li lon insa pi nasin ona la, ijo musi "soweli tawa"
|
|
taso li ken tawa ma ni. <!-- only the knight can jump over pieces. -->
|
|
|
|
jan musi li kama anpa e ijo musi pi jan musi ante, ona li kama jan musi ona, li
|
|
tawa poki ona. <!-- when a player captures another player's piece, it
|
|
becomes theirs and moves to that player's "hand". -->
|
|
|
|
jan musi li ken tawa e ijo musi wan ona tan poki ona. ona li pali e ni la, ona
|
|
li ken ala tawa e ijo musi ante lon tenpo ni. <!-- a player can drop pieces from
|
|
their hand. if they do that, they can't move the pieces on the board during this
|
|
turn. -->
|
|
|
|
ijo musi li ken tawa ma, anu ona li ken anpa e ijo musi lon ma, jan li toki e
|
|
ni: ijo musi li "utala" e ma ni. <!-- if a piece can move onto a square or
|
|
capture a piece on a square, then it "attacks" that square. -->
|
|
|
|
ijo musi li ken ala tawa ma tan ni: ijo musi ante pi jan musi sama li lon ma ni
|
|
la, jan li toki e ni: ijo musi li "awen" e ma ni, e ijo musi ante ni. ijo musi
|
|
pi jan musi ante li anpa e ijo musi ante la, ijo musi \#1 li ken anpa e ijo musi
|
|
pi jan ante ni. <!-- if a piece can't move onto a square because it's taken by
|
|
another piece of the same player, it's "defending" that square and that piece.
|
|
after all, if another player captures the piece on that square, the first piece
|
|
can capture that player's piece. -->
|
|
|
|
## nasin pi ijo musi <!-- piece moves -->
|
|
|
|
| nimi pi ijo musi | nimi lili | nimi pi toki Nijon | sitelen Kansi | sona pi nimi Nijon |
|
|
|:----------------------------:|:----------:|:------------------:|:-------------:|:------------------:|
|
|
| jan utala | jan | Ujo (fuhyō) | 歩兵 (歩) | jan pi tawa noka |
|
|
| soweli tawa | soweli | Kema (keima) | 桂馬 (桂) | soweli tawa pi kasi Kasija |
|
|
| jan utala lawa pi kiwen lili | kiwen lili | Kinso (ginshō) | 銀將 (銀) | jan utala lawa pi kiwen ilo walo |
|
|
| jan utala lawa pi kiwen suli | kiwen suli | Kinso (kinshō) | 金將 (金) | jan utala lawa pi kiwen ilo jelo |
|
|
| tomo kon | kon | Kosa (kyōsha) | 香車 (香) | tomo pi ijo kon pi pilin nena pona |
|
|
| ijo pi tawa nasa | nasa | Kakuko (kakugyō) | 角行 (角) | ijo pi tawa pi ante palisa |
|
|
| tomo tawa | tomo | Isa (hisha) | 飛車 (飛) | tomo pi tawa sewi |
|
|
| jan lawa (jan pi sona suli) | lawa | Oso (ōshō) | 王將 (王) | jan utala lawa pi jan lawa |
|
|
| jan lawa (jan pi sona lili) | lawa | Kokuso (gyokushō) | 玉將 (玉) | jan utala lawa pi kiwen kule |
|
|
|
|
o sona e sitelen Kansi pi ijo musi. ijo musi ale li lukin sama mute. ante ona
|
|
taso li suli ona, li sitelen Kansi ona. <!-- remember the kanji on the symbols.
|
|
that, and their size, is the only thing that tells one piece apart from another.
|
|
-->
|
|
|
|
lipu ni li jo e nimi tu tawa jan lawa. kama mute la, jan pi sona mute (jan pi
|
|
nanpa wawa suli anu jan pi tenpo lon suli) li kama jo e ijo musi pi sitelen
|
|
"王將" anu sitelen "王". jan musi ante li kama jo e ijo musi pi sitelen "玉將"
|
|
anu sitelen "玉". ijo musi ni li ante lon nimi taso. ona li sama lon ijo ante
|
|
ale. <!-- typically, the more skilled or older player gets the "ōshō" king. the
|
|
only difference between the two pieces is the name. -->
|
|
|
|
**jan utala** li ken tawa ma sinpin wan.
|
|
|
|
```
|
|
+---+---+---+
|
|
| | X | |
|
|
+---+---+---+
|
|
| | O | |
|
|
+---+---+---+
|
|
| | | |
|
|
+---+---+---+
|
|
```
|
|
sitelen ni la, jan utala li lon ma pi sitelen "O". ona li ken
|
|
tawa ma pi sitelen "X".
|
|
|
|
**soweli tawa** li ken tawa ma tu sinpin en ma wan
|
|
poka. <!-- knights can move two spaces forward and one space sideways. -->
|
|
|
|
* ijo musi pi jan musi ante li lon insa nasin pi ma ni, ona li ken tawa ma ni. <!--
|
|
knights can jump over other pieces. -->
|
|
|
|
```
|
|
+---+---+---+
|
|
| X | | X |
|
|
+---+---+---+
|
|
| | | |
|
|
+---+---+---+
|
|
| | O | |
|
|
+---+---+---+
|
|
```
|
|
sitelen ni la, jan utala lon soweli tawa li lon ma pi sitelen "O". ona li ken
|
|
tawa ma pi sitelen "X".
|
|
|
|
**jan utala lawa pi kiwen lili** li ken tawa ma ni:
|
|
|
|
* ma sinpin wan
|
|
* ma poka wan pi ma sinpin wan
|
|
* ma poka wan pi ma monsi wan
|
|
|
|
```
|
|
+---+---+---+
|
|
| X | X | X |
|
|
+---+---+---+
|
|
| | O | |
|
|
+---+---+---+
|
|
| X | | X |
|
|
+---+---+---+
|
|
```
|
|
sitelen ni la, jan utala lawa pi kiwen lili li lon ma pi sitelen "O". ona li ken
|
|
tawa ma pi sitelen "X".
|
|
|
|
**jan utala lawa pi kiwen suli** li ken tawa ma ni:
|
|
|
|
* ma sinpin wan
|
|
* ma poka wan pi ma sinpin wan
|
|
* ma poka wan
|
|
* ma monsi wan
|
|
|
|
```
|
|
+---+---+---+
|
|
| X | X | X |
|
|
+---+---+---+
|
|
| X | O | X |
|
|
+---+---+---+
|
|
| | X | |
|
|
+---+---+---+
|
|
```
|
|
|
|
sitelen ni la, jan utala lawa pi kiwen suli li lon ma pi sitelen "O". ona li ken
|
|
tawa ma pi sitelen "X".
|
|
|
|
**tomo kon** li ken tawa lon nasin ni: o tawa ma sinpin wan. ona li ken tawa ma
|
|
mute lon nasin ni.
|
|
|
|
```
|
|
+---+---+---+
|
|
| | X | |
|
|
+---+---+---+
|
|
| | X | |
|
|
+---+---+---+
|
|
| | X | |
|
|
+---+---+---+
|
|
| | X | |
|
|
+---+---+---+
|
|
| | O | |
|
|
+---+---+---+
|
|
| | | |
|
|
+---+---+---+
|
|
```
|
|
sitelen ni la, tomo kon li lon ma pi sitelen "O". ona li ken
|
|
tawa ma pi sitelen "X".
|
|
|
|
**ijo pi tawa nasa** li ken tawa lon nasin ni: o tawa ma sinpin wan anu ma
|
|
monsi wan, o tawa ma poka wan. ona li ken tawa ma mute lon nasin ni.
|
|
|
|
```
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| | X | | | | | | | |
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| | | X | | | | | | X |
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| | | | X | | | | X | |
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| | | | | X | | X | | |
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| | | | | | O | | | |
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| | | | | X | | X | | |
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| | | | X | | | | X | |
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| | | X | | | | | | X |
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| | X | | | | | | | |
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
```
|
|
sitelen ni la, soweli suli utala li lon ma pi sitelen "O". ona li ken
|
|
tawa ma pi sitelen "X".
|
|
|
|
**tomo tawa** li ken tawa lon nasin ni: o tawa ma sinpin wan anu ma monsi wan
|
|
anu ma poka wan. ona li ken tawa ma mute lon nasin ni.
|
|
|
|
* ijo musi ante li lon insa pi nasin ona la, ona li ken ala tawa ma ni.
|
|
|
|
```
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| | | | | X | | | | |
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| | | | | X | | | | |
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| | | | | X | | | | |
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| | | | | X | | | | |
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| | | | | X | | | | |
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| X | X | X | X | O | X | X | X | X |
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| | | | | X | | | | |
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| | | | | X | | | | |
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| | | | | X | | | | |
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
```
|
|
|
|
sitelen ni la, tomo kiwen tawa li lon ma pi sitelen "O". ona li ken
|
|
tawa ma pi sitelen "X".
|
|
|
|
**jan lawa** li ken tawa ma wan lon nasin ale.
|
|
|
|
* ijo musi li anpa e jan lawa, jan musi ona li anpa. o awen e jan lawa sina.
|
|
|
|
```
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| | | | | | | | |
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| | | | | | | | |
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| | | | | | | | |
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| | | | X | X | X | | |
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| | | | X | O | X | | |
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| | | | X | X | X | | |
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| | | | | | | | |
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| | | | | | | | |
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
```
|
|
sitelen ni la, jan lawa li lon ma pi sitelen "O". ona li ken
|
|
tawa ma pi sitelen "X".
|
|
|
|
## ma open pi ijo musi <!-- starting positions -->
|
|
|
|
```
|
|
9 8 7 6 5 4 3 2 1 <-- nasin poka (open nanpa)
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
|TK |SU |KL |KS |JL |KS |KL |SU |TK | 1 <-- nasin (pini nanpa)
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| |TT | | | | | |TN | | 2
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
|JU |JU |JU |JU |JU |JU |JU |JU |JU | 3
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| | | | | | | | | | 4
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| | | | | | | | | | 5
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| | | | | | | | | | 6
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
|ju |ju |ju |ju |ju |ju |ju |ju |ju | 7
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| |tn | | | | | |tt | | 8
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
|tk |su |kl |ks |jl |ks |kl |su |tk | 9
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
```
|
|
open musi la, ijo musi ale li lon ma open ona.
|
|
|
|
**jan utala pi jan musi walo** ale li lon ma 9 pi nasin \#3. **jan utala pi jan
|
|
musi pimeja** ale li lon ma 9 pi nasin \#7.
|
|
|
|
**ijo pi tawa nasa** pi jan musi walo li lon ma pi nanpa 8 en 2. ijo pi tawa
|
|
nasa pi jan musi pimeja li lon ma pi nanpa 2 en 8.
|
|
|
|
ijo musi ante ale li lon nasin \#1 tawa jan musi walo, li lon nasin \#9
|
|
tawa jan musi pimeja.
|
|
|
|
**tomo kon** li lon ma \#1 en ma \#9.
|
|
|
|
**soweli utala** li lon ma \#2 en ma \#8.
|
|
|
|
**jan utala lawa pi kiwen lili** li lon ma \#3 en ma \#7.
|
|
|
|
**jan utala lawa pi kiwen suli** li lon ma \#4 en ma \#6.
|
|
|
|
**jan lawa** li lon ma \#5.
|
|
|
|
nasin pi nanpa 1 en 2 en 3 li "tomo" pi jan musi walo. nasin pi nanpa 7 en 8 en
|
|
9 li "tomo" pi jan musi pimeja.
|
|
|
|
sitelen ale kama la, ijo musi pi jan musi pimeja li sitelen kepeken sitelen lili
|
|
(abcde...). ijo musi pi jan musi walo li sitelen kepeken sitelen suli
|
|
(ABCDE...).
|
|
|
|
## kama wawa pi ijo musi <!-- promotions -->
|
|
|
|
ijo musi mute li ken "kama wawa". <!-- pieces can promote -->
|
|
|
|
ijo musi li lon supa musi la, ona li ken kama wawa kepeken nasin ni:
|
|
|
|
* o tawa "tomo" pi jan musi ante <!-- move into enemy camp -->
|
|
* o tawa lon "tomo" pi jan musi ante <!-- move in the enemy camp -->
|
|
* o tawa tan "tomo" pi jan musi ante <!-- move from the enemy camp -->
|
|
|
|
ijo musi li tawa tan poki la, ona li ken ala kama wawa lon tenpo tawa ni.
|
|
taso, ona li tawa kepeken nasin pi lipu sewi lon tenpo tawa kama la, ona li ken
|
|
kama wawa. <!-- dropped pieces don't instantly promote, but they can promote if
|
|
they move following the rules above on following turns. -->
|
|
|
|
ijo musi li ken kama wawa la, ona li ken ante ala. taso, nasin ni li lon, ona li
|
|
ken ala ante ala:
|
|
|
|
* **jan utala** anu **tomo kon** pi jan musi pimeja li lon nasin \#1.
|
|
* **jan utala** anu **tomo kon** pi jan musi walo li lon nasin \#9.
|
|
* **soweli utala** pi jan musi pimeja li lon nasin \#1 anu \#2.
|
|
* **soweli utala** pi jan musi walo li lon nasin \#8 anu \#9.
|
|
|
|
kama ni li lon la, ijo musi ni li ante ala, ona li ken ala tawa lon tenpo ale.
|
|
|
|
jan musi li anpa e ijo musi wawa pi jan musi ante, wawa ona li weka. <!-- a
|
|
captured piece is demoted. -->
|
|
|
|
**jan utala lawa pi kiwen suli** en **jan lawa** li ken ala kama wawa. <!-- gold
|
|
generals and kings never promote. -->
|
|
|
|
ijo musi li kama wawa la, o ante e nasin ona lon nasin ni: poka anpa ona li lon
|
|
sewi ona. sitelen lon poka anpa li jo e sitelen Kansi pi ijo musi wawa. kama
|
|
mute la, sitelen ni li loje.
|
|
|
|
![sitelen ni li jo e sitelen tu pi ijo musi Soki wan. sitelen #1 li jo e poka
|
|
sewi pi ijo musi "jan utala". sitelen Kansi "歩" pimeja li lon ona. sitelen #2 li jo e
|
|
poka anpa ona. sitelen Kansi "と" loje li lon ona.](shogi_piece.gif)
|
|
|
|
sitelen ni la, ijo musi "jan utala" li jo e sitelen pi ijo musi "jan utala wawa"
|
|
lon poka anpa ona.
|
|
|
|
## nasin tawa pi ijo musi wawa <!-- promoted piece moves -->
|
|
|
|
| nimi pi ijo musi | nimi lili | nimi pi toki Nijon | sitelen Kansi | sona pi nimi Nijon |
|
|
|:----------------------------:|:----------:|:------------------:|:-------------:|:------------------:|
|
|
| jan utala wawa | jan wawa | Tokin | と金 (と) | kama kiwen ilo jelo |
|
|
| soweli wawa | soweli wawa| Nalike (narikei) | 成桂 (圭) | kasi Kasija wawa |
|
|
| jan utala lawa pi kiwen wawa | kiwen wawa | Nalikin (narigin) | 成銀 (全) | kiwen ilo walo wawa |
|
|
| tomo kon wawa | kon wawa | Naliko (narikyō) | 成香 (杏) | kon pi pilin nena pona wawa |
|
|
| soweli seli | seli | Lijuma (ryūma) | 龍馬 (馬) | soweli tawa pi akesi seli |
|
|
| akesi seli | akesi | Lijujo (ryūō) | 龍王 (龍/竜) | akesi seli lawa |
|
|
|
|
* **jan utala** li kama wawa, ona li kama **jan utala wawa**.
|
|
* **soweli tawa** li kama wawa, ona li kama **soweli wawa**.
|
|
* **jan utala lawa pi kiwen lili** li kama wawa, ona li kama **jan utala lawa pi
|
|
kiwen wawa**.
|
|
* **tomo kon** li kama wawa, ona li kama **tomo kon wawa**.
|
|
|
|
ijo musi wawa ni ale li tawa sama **jan utala lawa pi kiwen suli**. <!-- these
|
|
promoted pieces all move like gold generals. -->
|
|
|
|
**ijo pi tawa nasa** li kama wawa, ona li kama **soweli seli**. ona li ken tawa
|
|
sama ijo pi tawa nasi, li ken tawa ma wan lon nasin ale.
|
|
|
|
```
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| | X | | | | | | | |
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| | | X | | | | | | X |
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| | | | X | | | | X | |
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| | | | | X | X | X | | |
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| | | | | X | O | X | | |
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| | | | | X | X | X | | |
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| | | | X | | | | X | |
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| | | X | | | | | | X |
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| | X | | | | | | | |
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
```
|
|
sitelen ni la, soweli seli li lon ma pi sitelen "O". ona li ken
|
|
tawa ma pi sitelen "X".
|
|
|
|
**tomo tawa** li kama wawa, ona li kama **akesi seli**. ona li ken tawa sama
|
|
tomo tawa, li ken tawa ma wan lon nasin ale.
|
|
|
|
```
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| | | | | X | | | | |
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| | | | | X | | | | |
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| | | | | X | | | | |
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| | | | | X | | | | |
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| | | | X | X | X | | | |
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| X | X | X | X | O | X | X | X | X |
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| | | | X | X | X | | | |
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| | | | | X | | | | |
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| | | | | X | | | | |
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
```
|
|
|
|
sitelen ni la, akesi seli li lon ma pi sitelen "O". ona li ken
|
|
tawa ma pi sitelen "X".
|
|
|
|
## tawa tan poki lili <!-- piece drops -->
|
|
|
|
jan musi li anpa e ijo musi pi jan musi ante, ona li tawa poki ona, li kama ijo
|
|
musi ona. <!-- a captured piece switches sides and moves to a player's hand. -->
|
|
|
|
jan musi li ken tawa e ijo musi tan poki ona tawa supa musi lon tenpo tawa ale
|
|
ona. <!-- a player can drop a piece from the hand during their turn. -->
|
|
|
|
taso, nasin mute li lon:
|
|
|
|
* o tawa ala e ijo musi tawa ma ni: ijo musi ante li lon ma ni. <!-- a piece
|
|
cannot be dropped on a space occupied by another piece. -->
|
|
* o tawa ala e ijo musi tawa ma ni: ona li ken ala tawa lon tenpo ale kama. <!--
|
|
a piece cannot be dropped on a space from where it can't ever move. -->
|
|
* ijo musi ni li jan utala la, o tawa ala e ijo musi tawa ma ni: jan utala ante
|
|
pi jan musi sama li lon nasin poka sama. (nasin ni la, jan utala wawa li jan utala
|
|
ala.) <!-- a pawn can't be dropped on the same column as another pawn of the
|
|
same player. promoted pawns don't count as pawns for this rule. -->
|
|
* ijo musi ni li jan utala la, o tawa ala e ijo musi tawa ma ni: jan lawa pi jan
|
|
musi ante li moli lon tenpo tawa kama wan. <!-- a pawn can't be dropped in a
|
|
way that causes a checkmate. -->
|
|
|
|
## jan lawa li ken moli <!-- check and checkmate -->
|
|
|
|
ijo musi pi jan musi wan li ken anpa e jan lawa pi jan musi ante lon tenpo musi
|
|
kama wan, jan lawa ona li "ken moli". <!-- if one player's piece can defeat the
|
|
king on the next move, the king is in check. -->
|
|
|
|
jan lawa li ken moli la, jan musi li wile pali e tawa, tawa ni: ijo musi ante li
|
|
ken ala anpa e jan lawa. jan musi li ken ala pali e tawa ante. <!-- the player
|
|
in check must move in a way that prevents the other player from capturing the
|
|
king. -->
|
|
|
|
jan musi li ken ala pali e ni la, jan lawa ona li moli. jan musi ni li anpa.
|
|
<!-- if the player in check can't move in such a way, then the king is
|
|
checkmated and the player loses. -->
|
|
|
|
jan musi li ken ala tawa e ijo musi ona tawa ni: ijo musi pi jan ante li
|
|
ken anpa e jan lawa ona. <!-- a player can't move _into_ check. -->
|
|
|
|
> %warning%
|
|
>
|
|
> musi suli la, jan musi li _ken_ tawa e ijo musi kepeken nasin ni. taso, ona li
|
|
> pali e ni, ona li anpa lon tenpo tawa kama wan. <!-- in professional games,
|
|
> it's possible to move into check, but the player who does that will
|
|
> lose the game next turn. -->
|
|
>
|
|
|
|
```
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| | | | | | | | KS| JL|
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| | | | | | | | JU| JU|
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| | | | | | | | | |
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| |TT | | | | | | | |
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| | 3 | | | | | | | |
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| |2 3| | | | | | | |
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
|ks |2 3| 1 | | | | | | |
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+ poki pi jan musi pimeja
|
|
| 1 |jl | 1 | | | | | | | li jo e jan utala wan.
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| 1 | | 1 | | | | | | |
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
tenpo tawa pi jan pimeja (ijo musi pi sitelen lili) li lon.
|
|
```
|
|
|
|
sitelen ni la, tomo tawa pi jan walo li ken anpa e jan lawa pimeja lon tenpo
|
|
tawa kama wan. jan lawa pimeja li "ken moli". jan musi pimeja li wile tawa ni:
|
|
jan lawa ona li "ken moli" ala. <!-- in this picture, the white rook can attack
|
|
the black king, so the black king is in check. the black player must move out of
|
|
check. -->
|
|
|
|
ona li ken tawa e jan lawa tawa ma pi sitelen "1". ona li pali e ni la, ijo musi
|
|
pi jan walo li ken ala anpa e jan lawa lon ma ni lon tenpo kama wan. <!-- they can
|
|
move the king to spaces labeled "1", so the rook can't attack it. -->
|
|
|
|
anu la, ona li ken tawa e jan utala pi kiwen suli ona tawa ma pi sitelen "2".
|
|
ona li pali e ni la, tomo kiwen tawa pi jan walo li ken ala anpa e jan lawa pi
|
|
jan pimeja tan ni: ijo musi ante li lon insa nasin ona. <!-- or they can move
|
|
their gold general to the spaces labeled "2", so it's in the way of the white rook. -->
|
|
|
|
anu la, ona li ken tawa e jan utala tan poki ona tawa ma pi sitelen "3". ona li
|
|
pali e ni la, toki kiwen tawa pi jan walo li ken ala anpa e jan lawa pi jan
|
|
pimeja tan nasin sama. <!-- or they can drop a pawn on the spaces labeled "3",
|
|
so it's also in the way of the white rook. -->
|
|
|
|
```
|
|
9 8 7 6 5 4 3 2 1
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| | | | TK| | | | | | 1
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| | | | JU| | | | | | 2
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| | | | | | | JU| JU| JU| 3
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| | | | | | | | | | 4
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| | | | | | | | | | 5
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| | | | | | | | | | 6
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
|ju |ju |ju |ju |tk | | | | | 7
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+ poki pi jan musi pimeja
|
|
| | |jl |ks | | | | | | 8 li jo e jan utala lawa
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+ pi kiwen suli wan.
|
|
| | | | | | | | | | 9
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
tenpo musi pi jan pimeja (ijo musi pi sitelen lili) li lon.
|
|
```
|
|
|
|
```
|
|
9 8 7 6 5 4 3 2 1
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| | | | | 2 |JL2| 2 | | | 1
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| | | | | 2 | 1 | 2 | JU| JU| 2
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| | | | |kl | 2 | | | | 3
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| | | | | | | | | | 4
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| | | | | | | | | | 5
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
| | | | | | | | | | 6
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
|ju |ju |ju |ju | | | | | | 7
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+ poki pi jan musi pimeja
|
|
| | |jl |ks | | | | | | 8 li jo e jan utala lawa
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+ pi kiwen suli wan.
|
|
| | | | | | | | | | 9
|
|
+---+---+---+---+---+---+---+---+---+
|
|
tenpo musi pi jan pimeja (ijo musi pi sitelen lili) li lon.
|
|
```
|
|
sitelen ni la, jan lawa pi jan walo li ken ala moli. taso, jan musi pimeja li
|
|
ken pali e tawa ni: jan lawa pi jan walo li ken moli, li ken ala ante e ni. ona
|
|
li pali e ni la, jan lawa pi jan walo li kama moli. jan musi pimeja li anpa e
|
|
jan musi walo. <!-- in this picture, the white king is not in check, but can be
|
|
checkmated immediately. -->
|
|
|
|
ona li ken tawa e jan utala lawa pi kiwen suli tan poki ona tawa ma pi sitelen
|
|
"1". ona li pali e ni, jan utala pi kiwen suli li anpa e ma ale pi sitelen "2".
|
|
jan lawa pi jan walo li ken ala tawa ma ni: ijo musi ante li utala ala e ona.
|
|
ona li ken ala anpa e jan utala lawa pi kiwen suli tan ni: jan utala lawa pi
|
|
kiwen lili lon ma pi nanpa 5 en 3 li awen e jan utala lawa pi kiwen suli. <!--
|
|
if black drops a gold general onto the space labeled "1", it will attack all the
|
|
spaces labeled "2". the white king is attacked and can't move anywhere.
|
|
it can't capture the gold general either, because the silver general on
|
|
53 defends the gold general. -->
|
|
|
|
ni la, jan lawa pi jan walo li kama moli. <!-- because of this, the white king
|
|
is checkmated. -->
|
|
|
|
## kama ante
|
|
|
|
* kama ni li ken: jan musi li ken ala tawa e ilo musi ona, taso jan lawa ona li
|
|
ken ala moli. ni li lon la, musi li pini. jan musi ante li anpa e jan ni.
|
|
|
|
* * taso, kama ni li ken lon tenpo pi mute lili tan ni: tenpo pi mute suli la, jan musi li
|
|
ken tawa e ijo musi tan poki ona. <!-- if a player can't move their pieces, but
|
|
their king is not in check, they lose. however, this is rare because of the
|
|
ability to drop pieces. -->
|
|
|
|
* tenpo musi ale la, jan musi wan li ken toki e ni: "mi anpa." (toki Nijon:
|
|
"Makemasita" (makemashita)) ona li toki e ni la, musi li pini. jan musi ante li
|
|
anpa e ona. <!-- any player can resign at any moment. -->
|
|
|
|
* ijo musi ale li lon ma sama, li lon poki pi jan sama, li ken tawa lon
|
|
nasin sama, lon tenpo tawa tu tu pi jan musi sama, musi li pini. jan ala li
|
|
anpa.
|
|
|
|
* * taso, jan lawa pi jan wan li ken moli lon tenpo tawa tu tu ni la, jan musi
|
|
ante li anpa. <!-- in professional games, if all the
|
|
pieces are in the same place and can do the same moves during 4 turns of the
|
|
same player, the game ends in a draw (sennichite). but if on these 4 turns one player's king
|
|
is in check, the other player loses (perpetual check). -->
|
|
|
|
* musi suli la, nasin ni li lon: jan lawa tu li lon "tomo" pi jan musi ante la,
|
|
jan musi tu li ken toki e ni: "mi ken ala anpa e jan lawa ante. mi wile nanpa e
|
|
ijo musi, wile pini e musi." <!-- if both kings are in the other players' camps,
|
|
players can agree to an impasse. -->
|
|
|
|
* * ni li lon la, jan musi li lukin e ma musi, e poki ona. ona li lukin e ijo
|
|
musi ale ona. <!-- if that happens, they count their pieces (both on the board
|
|
and in hand. -->
|
|
|
|
* * ijo musi li "ijo pi tawa nasa" anu "tomo tawa" anu "soweli seli" anu "akesi
|
|
seli" la, ona li kama jo e nanpa pona 5. <!-- bishops, rooks and their promoted
|
|
forms are worth 5. -->
|
|
|
|
* * ijo musi li "jan lawa" la, ala li ante. <!-- the kings don't count. -->
|
|
|
|
* * ijo musi li ijo musi ante la, ona li kama jo e nanpa pona 1. <!-- other
|
|
pieces are worth 1 point. -->
|
|
|
|
* * ni li pini la, jan musi wan li jo e mute pi nanpa pona ni la: ona li lili tawa
|
|
24, ona li anpa. <!-- if a player gets less than 24 points, they lose. -->
|
|
|
|
## suli kiwen pi tenpo tawa <!-- time control -->
|
|
|
|
musi mute la, jan musi, anu jan pi lawa musi, li wile e ni: tenpo musi li suli
|
|
ala. ni li lon la, nasin pi suli kiwen pi tenpo tawa li ken lon. <!-- in some
|
|
games, the players or moderators may want to limit the game's duration. -->
|
|
|
|
nasin ni la, jan musi li nanpa e suli tenpo pi tenpo tawa ona kepeken ilo tenpo.
|
|
mute tenpo lawa tu li lon. tenpo lawa \#1 li tenpo lawa pi tawa ale. tenpo lawa
|
|
\#2 li tenpo lawa pi tawa wan (toki Nijon: "Pijojomi" (byōyomi)). <!-- if this
|
|
is the case, then players measure their move duration with a clock. there are
|
|
two time limits: a standard time limit and a time limit per turn. -->
|
|
|
|
jan musi wan li jo e tenpo lawa tu ona. <!-- each player has their own time. -->
|
|
|
|
open musi la, tenpo lawa \#1 taso li pali. jan musi li ken pali e tawa mute lon
|
|
tenpo ni. tenpo lawa \#1 li kama ala la, tenpo lawa \#2 li open pali. jan musi
|
|
li wile pali e tawa wan lon tenpo ni. tawa li pini la, tenpo lawa \#2 li
|
|
ante tawa suli open ona. (jan musi li awen ken pali e tawa mute la, taso tawa
|
|
wan li wile kepeken e tenpo lili.) <!-- at first, the standard time limit is
|
|
used, but when it runs out, a per-turn time limit is used instead. the players
|
|
can still make as many moves as they want, but each move has to fit in the
|
|
per-move time. -->
|
|
|
|
tenpo lawa \#2 pi jan lawa li kama ala la, ona li anpa. <!-- if a player's
|
|
byoyomi runs out, they lose. -->
|
|
|
|
## o musi kepeken ilo sona
|
|
|
|
* lipu kon "[Lishogi](https://lishogi.org)" la, jan li ken musi lon poka ilo,
|
|
lon poka jan ante. ona li ken toki kepeken toki Inli, kepeken toki Nijon.
|
|
|
|
* lipu kon "[81dojo](https://lishogi.org)" li pali e ijo sama. nasin ona li
|
|
sama nasin musi pi jan sona pi ma Nijon: sina pali e tawa ike la, sina anpa.
|
|
lipu ni li ken toki e toki mute.
|
|
|
|
----
|
|
|
|
* sona ni li kama tan lipu pi musi Soki pi lipu Wikipesija, tan sitelen tawa pi
|
|
musi Soki pi jan Itesi (Hidetchi) (toki Inli:
|
|
<https://www.youtube.com/user/HIDETCHI> )
|
|
|
|
* kulupu toki pi ilo Siko (toki Inli en toki Nijon): [Shogi Hall
|
|
将棋会館](https://discord.gg/t55wfGae6Q)
|
|
|