lipu-sona/pages/pl_6.md

% toki pona: strona 6 – przyimki i miejsca % /dev/urandom % 2021-02-26

Słownictwo na tej lekcji zostanie podzielone na dwie kategorie. Przyimki:

słowo	znaczenie
kepeken	używać, używając, przy pomocy
lon	w, przy, na, u, prawdziwy, istniejący, istnieć
sama	taki sam, podobny, rodzeństwo
tan	z, ponieważ, powód, przyczyna
tawa	do, ku, dla, ruch

I zwykłe słowa, (które w tym przypadku opisują miejsca):

słowo	znaczenie
sewi	u góry, niebo, boski, święty
noka	noga, stopa, dół, spód, pod
poka	biodro, bok, obok, w pobliżu, koło
monsi	tył, plecy, tyłek
sinpin	twarz, przód, ściana

Przyimki to słowa przymocowane do innych części zdania. Używa się ich w celu określenia położenia lub czasu, (więcej na ten temat dowiesz się później), lub doprecyzowania informacji na temat danej czynności.

W toki ponie słowa „kepeken”, „lon”, „sama”, „tan” i „tawa” pełnią rolę przyimków. Dodaje się je na końcu zdania, nie dokładając do tego żadnych partykuł.

W poniższych przykładach użyto te pięć słów zarówno jako przyimki, jak i zwykłe słowa.

mi pona e tomo kepeken ilo mi. – Naprawiam dom, używając swoich narzędzi.

mi toki kepeken toki pona. – Mówię, posługując się toki poną.

sina kepeken e ilo sitelen. – Używasz narzędzia do malowania/rysowania (długopis, ołówek, pędzel).

mi lon tomo sina. – Jestem w twoim domu.

jan ike li kalama mute lon tomo lipu. – Zły człowiek dużo hałasuje w bibliotece.

ona li toki e ijo lon. – On/ona/oni/one mówią prawdę („mówią o istniejących rzeczach”).

mi en sina li sama. – Ja i ty jesteśmy podobni.

meli sama mi li pona. – Moja siostra jest dobra.

kiwen lili li sama lukin pipi. – Kamyczek wygląda jak robak.

mi lape tan ni: mi jo ala e wawa. – Śpię, ponieważ nie mam energii.

mi tawa tan tomo mi. – Wychodzę z domu.

ona li awen lon tomo lipu. – Zostali w bibliotece.

tomo tawa mi li pona. – Mój samochód („ruchomy dom”) jest dobry.

mi tawa tomo moku. – Idę do restauracji („dom jedzenia”).

Za pomocą słowa „tawa” można również wyrazić perspektywę.

sina pona tawa mi. – Lubię cię. („Jesteś dobry/-a według mnie”.)

%warning% „tawa” może funkcjonować zarówno jako przymiotnik i przyimek, wskutek czego może dojść do niejasności. Na przykład „tomo tawa mi” może znaczyć „moje auto” albo „według mnie dom”. Znaczenie zależy tu od kontekstu.

Oto przykłady słów związanych z miejscem:

waso mute li lon sewi. – Wiele ptaków jest na niebie.

mi awen lon tomo mi. – Zostaję w moim domu.

mi toki tawa jan sewi. – Mówię do boga/anioła/istoty boskiej/(dosłownie) osoby na/w niebie.

mi tawa kepeken noka mi. – Idę pieszo („używając moich nóg”).

kiwen lili li lon noka mi. – Pode mną jest mały kamyk.

mi tawa lon poka sina. – Idę obok ciebie („u twojego boku”).

jan poka li ike tawa mi. – Nie lubię swojego sąsiada.

poka mi li pakala. – Mam złamane biodro.

ona li lon monsi sina. – Oni stoją za tobą.

jan utala mute li lon sinpin. – Wojownicy stoją przede mną.

lipu suli li lon sinpin ni. – Ważny dokument wisi/jest na tej ścianie.

sinpin ona li pona lukin. – Jego twarz wygląda dobrze.

Wyrażenia

W toki ponie można pożegnać się na dwojaki sposób. Jeżeli to ty wychodzisz, użyjesz tego wyrażenia:

mi tawa! – Do widzenia! (dosłownie: „idę!”)

Jeżeli wychodzi ktoś inny, pożegnasz go tak:

tawa pona! – Do widzenia! (dosłownie: „dobrej podróży!”)

W rzeczywistości istnieje wiele słów, które zmieniają się we frazy, gdy dodamy wyraz „pona”.

moku pona! – Smacznego! (dosłownie: „dobrego posiłku!”)

lape pona! – Dobranoc! (dosłownie: „dobrego snu!”)

Istnieje również pewne wyrażenie, które może posłużyć jako uniwersalne pozdrowienie. Do takich zaliczają się między innymi „dziękuję” czy „pokój z tobą”:

pona tawa sina! (dosłownie: „dobro ku tobie!”)

Różnice dialektalne

%info% W tej części wyjaśniono, jak różne kursy toki pony różnią się sposobem wyrażania pewnych idei.

• W oficjalnej książce słowo „lon” ma szersze znaczenie, w tym „z” i „po”. Na przykład „Mówię w języku toki pona” tłumaczy się jako „mi toki lon toki pona”. Jednakże takiego użycia tego słowa nie spotyka się zbyt często.

• Według oficjalnej książki słowo „noka” może oznaczać zarówno „stopa” jak i „poniżej”. Drugie znaczenie tego wyrazu jest stosunkowo nowe. W innych kursach to samo znaczenie osiąga się przy użyciu słowa „anpa”, podczas gdy „noka” oznacza tylko stopę lub nogę. Wyraz „anpa” omówimy na stronie 7.

• Czasami słowa „kepeken” i „tawa” są używane zarówno jako przyimki (kolejno „przy użyciu” i „w kierunku”) oraz czasowniki („używać”, „poruszać się”). Oficjalna książka podaje przykład użycia wyrazu „kepeken” jako czasownik:

o kepeken ala ilo ike. – Nie używaj złych narzędzi.

Ale w społeczności toki pony nadal dodaje się partykułę „e”, jako że „kepeken” jest czasownikiem przechodnym, a nie przyimkiem.

mi kepeken e ilo. – Używam narzędzi.

(Metody tej użyto również w kursie "o kama sona e toki pona!")

Różnica polega na tym, że we wcześniejszym przykładzie dopełnienie („ilo ike”) jest poprzedzone wyrażeniem „kepeken ala”. W późniejszym przykładzie po „kepeken” bezpośrednio następuje słówko „e”, jak w przypadku każdego innego czasownika.

W tym kursie stosować będziemy tej drugiej konwencji, jako że jest ona bardziej precyzyjna i pozwala na użycie większej ilości technik gramatycznych (przykładowo jaśniej można korzystać z przydawek następujących po wyrazie „kepeken”). Jednakże w większości zdań obecność partykuły „e” lub jej brak nie powinien powodować zamieszania.

Ćwiczenia

A teraz spróbuj przetłumaczyć poniższe zdania na polski.

• ona li toki tawa mama mije ona kepeken ilo toki.
• moku suwi li ike tawa mi.
• ma mama mi li utala e ma poka.
• meli sama sina li jan pona mi.
• pipi lili li lon sinpin sina.

A następnie przetłumacz następujące zdania na toki ponę:

• Zniszczyłeś mój samochód.
• Mężczyzna karmi dzieci („daje dzieciom jeść”).
• Nie podoba mi się ten czat („pokój rozmów”).
• Naprawiłem dom dzięki tobie.
• Oni czytają książki w bibliotece.

Odpowiedzi

Poprzednia strona Strona początkowa Następna strona