lipu-sona/pages/pl/sitelen_pona.md

% sitelen pona – opis i przykłady
% /dev/urandom
% 2021-03-19

## sitelen pona

„sitelen pona” („proste pismo” lub „łatwe pismo”) to pismo logograficzne, zaprojektowane
przez Sonję Lang, twórczynię toki pony, na potrzeby tego języka.

> %info%
> Część oficjalnej książki, w której opisano pismo sitelen pona została opublikowana
> na warunkach niekomercyjnej 
> [CC-BY-NC 4.0](https://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/) licencji.
> W rezultacie sekcja ta jest łatwa do znalezienia w innych kursach online.
> Strona o piśmie sitelen pona na 
> [stronie jan Pije](http://tokipona.net/tp/janpije/hieroglyphs.php), która jest
> poświęcona temu systemowi, opisuje go niemal identycznie, jak oficjalna książka.
>

### Systemy logograficzne

W systemie logograficznym **każdy znak zazwyczaj oznacza jedno słowo** (a czasem
nawet wyrażenie). Najbardziej powszechnym przykładem takiego systemu jest ten
używany w języku chińskim, zwany Han, i (zaraz obok ich własnych symboli) japońskim
i koreańskim.

> %info%
> Systemy logograficzne są dobrze dopasowane do języków, w których słowa podlegają 
> odmianie słabo lub nawet wcale. Gramatyka jest zamiast tego oparta na zestawianiu 
> pojedynczych słów jeden po drugim (taki język jest nazywany „izolującym”). Języki 
> chińskie pasują do tej idei bardzo dobrze, podobnie jak toki pona.

Słownictwo toki pony składa się z zaledwie **120 słów** (plus kilku używanych przez 
społeczność). Dzięki temu logograficzny system toki pony staje się **zauważalnie** 
**łatwiejszy w nauce** i w użytku, niż system języka chińskiego, który wymaga 
znajomości co najmniej 1500 znaków, aby osiągnąć biegłość. Ponadto, większość znaków 
w piśmie sitelen pona wizualnie odzwierciedla swoje znaczenie. Przykładowo, „lawa”
oznacza głowę, a symbol tego słowa przedstawia głowę z czapką z daszkiem. Wyraz
„nanpa” oznacza liczbę i jest inspirowany krzyżykiem: „#”, itd. (Choć poniekąd to 
samo można powiedzieć o wielu znakach Han).

### Tablica znaków pisma sitelen pona

![tablica znaków pisma sitelen pona](/sitelen_pona.gif)

> W powyżej tabelce przedstawiono wszystkie 120 oficjalnych słów toki pony.
> Oprócz tego umieszczono tam też często używane dodatkowe słow („nimi sin”)
> i alternatywne zapisy znaków istniejących w tym piśmie ("nasin lukin ante").

Tak jak w alfabecie łacińskim, kierunek pisma sitelen pona jest z lewej do prawej,
z góry na dół. Każde słowo w toki ponie zapisuje się za pomocą pojedynczego znaku
i nie używa się spacji.

Symbole oznaczające przymiotnik można zapisać wewnątrz lub nad rzeczownikiem,
aby przedstawić frazę nominalną. Taki symbol nazywa się kompozytowym lub złożonym.

> %info%
> Twoją uwagę mogło przykuć „logo” toki pony, umieszczone na okładce oficjalnej 
> książki oraz na wielu stronach internetowych (także na tej). I rzeczywiście,
> jest to jeden symbol złożony — znak „toki”, w którego środku widnieje znak „pona”.

Nieoficjalne słowa można przeliterować wewnątrz kartuszy (zaokrąglonych prostokątów
otaczających potrzebne znaki). Każdy z tych symboli oznacza pierwszą literę wymowy
przedstawianego słowa. Na przykład na stronie, do której prowadzi link umieszczony
na początku strony, „ma Kanata” zapisano jako „ma [kasi alasa nasin awen telo a]”.
(W niektórych fontach kartusz jest zastępowany nawiasami, otaczającymi ciąg znaków).

### sitelen pona w powszechnym użyciu

> %info%
> Informacje zawarte w tej sekcji nie są częścią oficjalnego projektu pisma sitelen 
> pona, ale są oparte na tym, jak jest ono używane w społeczności toki pony.

Zdania oddzielić można za pomocą kropki albo spacji. Inne znaki przestankowe 
(przecinki, dwukropki, itd.) są albo pomijane, albo zapisywane jako ich łacińskie
odpowiedniki; (jest to za sprawą tego, że ich obecność lub brak nie zmienia znaczenia
zdania).

Każdy wyraz dodany przez społeczność języka toki pona zazwyczaj ma swój własny symbol
i musi być przeliterowywany.

Ponieważ znak zapytania jest odpowiednikiem słowa „seme”, na końcu zdań pytających
można postawić kropkę (lub mniejszy pytajnik).

Niektórzy składają znaki wewnątrz kartuszy, by móc zapisać całą sylabę, zajmując przy
tym szerokość tylko jednego znaku. Na przykład
[w tym tweecie](https://twitter.com/qvarie/status/1291755067851251712) nieoficjalne
słowo „Nijon” („Japonia”) zapisano za pomocą trzech znaków: „nena-ilo”, „jan-oko”
i „nena”.

### Przykłady

Oto zwykły tekst zapisany za pomocą pisma sitelen pona:

![wan ni pi lipu ni li sitelen kepeken sitelen pona. sina ken ala ken sona e ni.
/ toki pona li jo e nimi pi mute lili. tan ni nasin sitelen ni li ken: sitelen
wan li toki e nimi wan. sitelen ale li lukin sama kon
ona.](/sitelen_pona_example.png)

[Tłumaczenie](pl/answers#sp)

Jeśli chcesz zobaczyć więcej tekstów zapisanych pismem sitelen pona, w tym stronę,
która uczy czytać, nie używając żadnego innego systemu pisma, odwiedź stronę
[„tomo pi sitelen pona”](https://davidar.github.io/tp/), której autoren jest jan Tepu.

### Fonty

Powyżej zapisany tekst używa fontu „linja pimeja”. Ale pismo sitelen pona można
wyświetlić też na wiele innych sposobów. Oto najpopularniejsze z nich:


 * Font „[linja pona](musilili.net/linja-pona/)” charakteryzuje jego prosty design
   i obsługa mnóstwa znaków złożonych. Jest to najpopularniejsza opcja.

 * „[sitelen pona pona](https://jackhumbert.github.io/sitelen-pona-pona/)” to font
   obrazujący znaki w sposób znacznie różniący się od tego, jaki możemy zauważyć w 
   zwykłym piśmie sitelen pona. Cieszy oko bez względu na wielkość znaków i nie 
   wymaga modyfikowania tekstu, żeby wyglądać dobrze. Ten font w szczególności mi
   się podoba.
   
> %info%
> Na niektórych stronach tej witryny istnieje możliwość przełączania między pismem
> łacińskim a sitelen pona. W tym drugim przypadku użyty będzie font „sitelen pona
> pona”, ponieważ działa najlepiej w przypadku niezmodyfikowanych tekstów toki pony
> i wyrazów, których nie znajdziemy w oficjalnym słowniku.
>

 * „[linja suwi](https://linjasuwi.ap5.dev/)” jest niedawno stworzonym fontem
   autorstwa alienpirate5. Font ten wyróżniają starannie narysowane symbole
   i multum słów stworzonych przez społeczność.

 * Ja również zaprojektowałem font dla pisma sitelen pona.
   Nazywa się on „[insa pi supa lape](lentan/supalape)” i opiera się na istniejącym
   foncie „Bedstead” (i stąd pochodzi jego nazwa). Używa on tego samego algorytmu
   konwertującego znaki rozłożone na małej bitmapie i konwertuje je na w pełni
   funkcjonalny, wektorowy font.
   
#### Przykłady różnych fontów

>
> sitelen ni li sitelen kepeken sitelen pona.
>
> sina ken ala ken sona e ona.
>
> ma Kanata li suli.
>
> jan pi sona mute li pali pona.
>

* linja pona:

![](/lpona.png)

* linja pona (sylaby używają znaków kompozytowych):

![](/lpona2.png)

* linja pimeja:

![](/lpimeja.png)

* sitelen pona pona:

![](/spp.png)

* insa pi supa lape:

![](/insa.png)

### sitelen emoji / sitelen pilin

Pismo „sitelen emoji” (znane również jako „sitelen pilin”) jest adaptacją pisma 
sitelen pona, która wykorzystuje istniejące znaki emoji dla każdego ze znaków pisma 
sitelen pona. Dzięki temu adaptacja ta może być łatwo stosowana w większości 
przeglądarek internetowych i aplikacji.

* [Oficjalna strona](https://sites.google.com/view/sitelenemoji)

* [Opis systemu oraz tabela znaków emoji w systemie Windows i przykładowy tekst](https://omniglot.com/conscripts/sitelenemoji.htm)

---

[Strona na temat alternatywnych systemów pisma](pl/x2)

[Strona początkowa](pl)