mirror of
https://github.com/mrrpnya/lipu-sona.git
synced 2025-02-13 16:44:39 +00:00
3533553183
* Fix unordered list formatting * Fix links * Use page-nav widget * Improve table formatting
160 lines
4.9 KiB
Markdown
160 lines
4.9 KiB
Markdown
% toki pona: strona 10 – czasowniki posiłkowe, czas i miejsce
|
||
% /dev/urandom
|
||
% 2021-02-26
|
||
|
||
Słownictwo na tej stronie — czasowniki posiłkowe:
|
||
|
||
| słowo | znaczenie |
|
||
|----|----|
|
||
| kama | nadchodzący, przyszłość, przyszły, zdarzenie |
|
||
| ken | móc, możliwość |
|
||
| open | rozpocząć, otworzyć, otwarty |
|
||
| pini | skończyć, koniec, zamknąć |
|
||
| sona | wiedza, wiedzieć, umieć |
|
||
| wile | chcieć, potrzeba, pragnienie |
|
||
|
||
...i zwykłe słowa:
|
||
|
||
| słowo | znaczenie |
|
||
|----|----|
|
||
| lupa | dziura, drzwi, okno |
|
||
| nasin | ścieżka, droga, reguła, sposób |
|
||
| nena | wzgórze, góra, przycisk, wypukłość, nos |
|
||
| tenpo | czas, moment, raz (np. dwa razy) |
|
||
|
||
## Czasowniki posiłkowe
|
||
|
||
Została nam tylko jedna cecha gramatyczna toki pony — czasowniki posiłkowe.
|
||
Są to wyrazy, które stawia się przed innymi czasownikami w celu zmodyfikowania
|
||
ich znaczenia.
|
||
|
||
Słowa „kama” można użyć zarówno jako czasownika oznaczającego „przyjść”, jak
|
||
i rzeczownika oznaczającego trwającą czynność:
|
||
|
||
> mi jo e moku. — Mam jedzenie.
|
||
>
|
||
> mi kama jo e moku. — Otrzymałam/otrzymuję jedzenie.
|
||
|
||
> mi kama tan ma Losi. — Pochodzę z Rosji.
|
||
|
||
Jako czasownik posiłkowy, słowo „ken” działa podobnie do polskiego „móc”:
|
||
|
||
> mi pali e tomo. — Buduję dom.
|
||
>
|
||
> mi ken pali e tomo. — Mogę budować dom.
|
||
|
||
Można go też użyć w znaczeniu „możliwość”.
|
||
|
||
> ni li ken. — To jest możliwe.
|
||
|
||
> ken la ale li pona. — Może wszystko gra.
|
||
|
||
Wyrazy „open” i „pini” wyrażają początek i koniec.
|
||
|
||
> mi open pali e tomo. — Zaczęłam budować dom.
|
||
|
||
> mi pini pali e tomo. — Skończyłam budować dom.
|
||
|
||
Słowo „sona” można przetłumaczyć jako „wiedza” albo „wiedzieć”, ale jako
|
||
czasownik posiłkowy oznacza on „umieć”:
|
||
|
||
> mi sona pali e tomo. — Umiem zbudować dom.
|
||
|
||
> mi sona e ni. — Wiem to.
|
||
|
||
> mi sona sitelen. — Umiem pisać/rysować.
|
||
|
||
> mi sona e sitelen. — Znam napis/obraz.
|
||
|
||
> ona li sona ala sona e toki Inli? — Czy oni znają angielski?
|
||
|
||
Jeśli umieścimy „kama” przed „sona”, otrzymamy „uczyć się”.
|
||
|
||
> jan lili li kama sona toki. — Dziecko uczy się mówić.
|
||
|
||
> mi kama sona e toki pona. — Uczę się toki pony.
|
||
|
||
Ewentualnie można powiedzieć:
|
||
|
||
> mi kama sona toki kepeken toki pona. — Uczę się mówić w toki ponie.
|
||
|
||
Słowa „wile” używa się w celu wyrażenia chęci lub potrzeby.
|
||
|
||
> jan lili li wile moku. — Dziecko jest głodne / chce jeść.
|
||
|
||
> jan lili li wile e ijo musi. — Dziecko chce zabawkę („przedmiot zabawy”).
|
||
|
||
> wile sina li suli mute. — Twoje potrzeby są bardzo ważne.
|
||
|
||
Oprócz wyżej wymienionych wyrazów, niektórzy również używają „awen” i „lukin”
|
||
jako czasowników posiłkowych. „awen” w takich wypadkach oznacza „nadal [coś robić]”, a „lukin” znaczy „szukać, próbować [coś zrobić]
|
||
|
||
> ona li lukin e lipu. — Oni czytają książkę.
|
||
|
||
> ona li awen lukin e lipu. — Oni nadal czytają książkę.
|
||
|
||
> mi jo e tomo. — Mam dom.
|
||
|
||
> mi lukin jo e tomo. — Szukam domu, (który mogę posiąść).
|
||
|
||
## Czasowniki
|
||
|
||
Wyraz „tenpo” przydaje się, ponieważ w wielu zdaniach pomaga określić czas
|
||
wykonywania danej czynności. Jako że toki pona nie ma czasu gramatycznego, można go
|
||
nadal określić, dołączając do zdania dodatkowe wyrażenie:
|
||
|
||
> tenpo ni la mi moku. — (Teraz) jem.
|
||
|
||
albo
|
||
|
||
> mi moku lon tenpo ni. — Jem (w tej chwili).
|
||
|
||
(Jak zostało to wyjaśnione na [stronie 9](pl/9), słów „lon” i „la” można często
|
||
używać naprzemiennie).
|
||
|
||
Wyrażenia „tenpo pini” i „tenpo kama” używa się do przedstawienia kolejno czasu
|
||
przeszłego i przyszłego.
|
||
|
||
> tenpo pini la mi pali e ijo ike mute. — Zrobiłam dużo złych rzeczy w przeszłości.
|
||
|
||
> tenpo kama la o moku ala e kasi ni. — Na przyszłość nie jedz tej rośliny.
|
||
|
||
Oczywiście o czas można również pytać. Wtedy używamy konstrukcji „tenpo seme”:
|
||
|
||
> tenpo seme la sina pini e pali sina? — Kiedy skończyłaś swoją pracę?
|
||
|
||
## Różnice dialektalne
|
||
|
||
> %info%
|
||
> W tej części wyjaśniono, jak różne kursy toki pony różnią się
|
||
> sposobem wyrażania pewnych idei.
|
||
|
||
Ze słów „open” i „pini” korzysta się czasem jak z czasowników posiłkowych
|
||
w społeczności toki pony, ale użycie to nie zostało opisane ani w oficjalnej książce
|
||
toki pony, ani w kursie „o kama sona e toki pona!”.
|
||
|
||
## Ćwiczenia
|
||
|
||
A teraz spróbuj określić znaczenie poniższych zdań.
|
||
|
||
* o open e lupa.
|
||
* tenpo lili la mi kama tawa sina.
|
||
* mi wile tawa ma ante.
|
||
* sina ken ala ken kama tawa tomo mi?
|
||
* sina kama tawa tomo mi la o kepeken e nasin Seloka.
|
||
* sina lon nena la sina ken lukin e ijo mute.
|
||
|
||
I przetłumacz następujące zdania na toki ponę:
|
||
|
||
* Czy wiesz jak to zrobić?
|
||
* Wszystko jest możliwe.
|
||
* Czy możesz otworzyć te drzwi?
|
||
* Jeżeli nie posłuchasz ekspertów, twoja praca będzie zła.
|
||
* Nadal uczę się toki pony.
|
||
|
||
[Odpowiedzi](pl/answers#p10)
|
||
|
||
> %page-nav%
|
||
> [Poprzednia strona](pl/9)
|
||
> [Strona początkowa](pl)
|
||
> [Następna strona](pl/11)
|