% toki pona: strona 11 — liczebniki % /dev/urandom % 2021-03-16 Słownictwo na tej lekcji: | słowo | znaczenie | |----|----| | wan | jeden, część, zjednoczony | | tu | dwa, dzielić, podzielony | | sike | koło, okrągły, piłka, rok | | mani | pieniądz; duże, udomowione zwierzę | | esun | handel, rynek, sklep, wymiana | | mun | księżyc, gwiazda, obiekt na nocnym niebie | | nanpa | liczba, (oznaczenie liczebnika porządkowego) | | poki | pudełko, zbiornik, miska, filiżanka, szuflada | | sin | nowy, dodatkowy, świeży, dodatkowy | | suno | słońce, światło, jasność, błysk | ## Liczebniki Oto najbardziej podstawowe liczebniki w toki ponie: * ala — zero, nic * wan — jeden * tu — dwa * mute (wiele) — trzy lub więcej * ale — wszystko, nieskończoność System ten jest oczywiście bardzo ograniczony. Ale nie jest to nic nowego — języki z plemion łowiecko-zbierackich nie używają liczb większych niż 3, 2, a czasem nawet 1. (Język pirahã, na przykład, ma tylko słowa na „mało” i „dużo”, a ich wartości zmieniają się w zależności od kontekstu). Jednakże istnieje również drugi, dodatkowy system, który jest oficjalnie zdefiniowany i powszechnie używany do opisywania większych liczb. Wykorzystuje on już istniejące słowa toki pony jako dodatkowe liczebniki: * ala — zero * wan — jeden * tu — dwa * luka (ręka) — pięć * mute (wiele) — dwadzieścia * ale (wszystko) — sto W tym systemie liczebniki mogą być wyrażane za pomocą zestawienia wielu słów. Przykładowo, 42 to „mute mute tu” (20+20+2), a 18 to „luka luka luka tu wan” (5+5+5+2+1). Jak widać, jest to wciąż dość ograniczony system. Aby nazwać rok, w którym ta strona została napisana (2020), trzeba by powtórzyć słowo „ale” dwadzieścia razy i dodać jedno „mute” na końcu. Wszystkie te ograniczenia są częścią filozofii języka toki pona, polegającej na upraszczaniu myśli i unikaniu zbędnych szczegółów. Istniały próby stworzenia innych systemów liczbowych, ale żaden z nich się powszechnie nie przyjął. ## Używanie liczebników Niezależnie od systemu, liczebniki są traktowane jak przymiotniki i dodawane na końcu rzeczowników lub fraz nominalnych: > soweli wan — jedno zwierzę > waso lili tu — dwa małe ptaki By utworzyć liczebnik porządkowy (pierwszy, drugi...), używamy słowa „nanpa”. > jan nanpa wan — pierwsza osoba > tomo nanpa mute luka luka wan — 31\. dom (lub dom nr 31) Wyrażenie „nanpa wan” jest czasem używane jako przymiotnik, aby utworzyć stopień najwyższy: > nena Ewelesu/Somoluma li nena suli nanpa wan lon ma ale. — Mount Everent/Czomolungma jest największą górą na całym świecie. ## Kalendarz W połączeniu z wyrazem „tenpo”, słowa „suno”, „mun” i „sike” mogą oznaczać odcinki czasu: > tenpo suno — dzień („czas słońca”) > tenpo pimeja — noc („ciemny czas”) > tenpo mun / tenpo sike mun — miesiąc („czas księżyca / cykl księżyca”) > tenpo sike / tenpo suno sike — rok („czas okrążenia / czas okrążenia słońca”). ## nanpa Słowo „nanpa” można użyć nie tylko jako znacznik liczby porządkowej, ale też jako tłumaczenie słowa „liczba” albo „cyfra”. Na przykład: > ilo nanpa — kalkulator („urządzenie liczbowe”) > nanpa pona — wynik/punktacja („dobre liczby”) Przy konstruowaniu takich wyrażeń należy uważać, żeby nie zbudować czegoś niejasnego. Na przykład nie wiadomo, czy „ilo nanpa tu” oznacza oznacza „drugie narzędzie” czy „dwa kalkulatory”. W tym drugim przykładzie wystarczy uporządkować wyrazy w ten sposób: „ilo tu nanpa”. ## Pogoda Kiedy rozmawiamy o pogodzie, najczęściej używanym zdaniem jest „[rzeczownik] li lon” i dosłownie oznacza „[rzeczownik] istnieje”. Używamy go w sytuacji, kiedy chcemy określić, jaka pogoda panuje obecnie: > suno li lon. — Świeci słońce. > telo sewi li lon. — Pada deszcz. („istnieje woda nieba”) > seli li lon. — Jest ciepło. > lete li lon. — Jest zimno. ## Różnice dialektalne > %info% > W tej części wyjaśniono, jak różne kursy toki pony różnią się > sposobem wyrażania pewnych idei. Opinie na temat zapisywania liczebników porządkowych różnią się między kursami. Oficjalna książka i seria filmów „12 days of sona pi toki pona” mówią, że wystarczy dodać „nanpa”, a następnie liczbę. Z kolei kurs „o kama sona e toki pona!” zaleca dodać „pi nanpa” i liczbę. > jan nanpa wan — pierwsza osoba > jan pi nanpa wan — pierwsza osoba W społeczeństwie toki pony częściej używa się tego pierwszego sposobu i z takiego też korzysta ten kurs. ## Ćwiczenia Teraz spróbuj przetłumaczyć podane zdania na polski: * mi wile esun e soweli suli tu wan ni. * tenpo suno pini la mi lon tomo sona. * tenpo mun wan pini la lete li lon. * sina pona nanpa wan tawa mi. * tenpo suno mute mute la telo sewi li awen. A poniższe na toki ponę: * Mieszkam w domu (pod) nr 27 na ulicy Lipowej. * Telewizor („urządzenie ruchomych obrazków”) powiedział, że jutro będzie słonecznie. * Jutro będzie zimno. * Maj („piąty miesiąc”) jest urokliwy („dobry” / „słodki”) * Posiadasz dużo instrumentów muzycznych! [Odpowiedzi](pl_answers.html#p11) [Poprzednia strona](pl_10.html) [Strona początkowa](pl_index.html) [Następna strona](pl_12.html)