% toki pona: strona 10 – czasowniki posiłkowe, czas i miejsce % /dev/urandom % 2021-02-26 Słownictwo na tej stronie — czasowniki posiłkowe: | słowo | znaczenie | |----|----| | kama | nadchodzący, przyszłość, przyszły, zdarzenie | | ken | móc, możliwość | | open | rozpocząć, otworzyć, otwarty | | pini | skończyć, koniec, zamknąć | | sona | wiedza, wiedzieć, umieć | | wile | chcieć, potrzeba, pragnienie | ...i zwykłe słowa: | słowo | znaczenie | |----|----| | lupa | dziura, drzwi, okno | | nasin | ścieżka, droga, reguła, sposób | | nena | wzgórze, góra, przycisk, wypukłość, nos | | tenpo | czas, moment, raz (np. dwa razy) | ## Czasowniki posiłkowe Została nam tylko jedna cecha gramatyczna toki pony — czasowniki posiłkowe. Są to wyrazy, które stawia się przed innymi czasownikami w celu zmodyfikowania ich znaczenia. Słowa „kama” można użyć zarówno jako czasownika oznaczającego „przyjść”, jak i rzeczownika oznaczającego trwającą czynność: > mi jo e moku. — Mam jedzenie. > > mi kama jo e moku. — Otrzymałam/otrzymuję jedzenie. > mi kama tan ma Losi. — Pochodzę z Rosji. Jako czasownik posiłkowy, słowo „ken” działa podobnie do polskiego „móc”: > mi pali e tomo. — Buduję dom. > > mi ken pali e tomo. — Mogę budować dom. Można go też użyć w znaczeniu „możliwość”. > ni li ken. — To jest możliwe. > ken la ale li pona. — Może wszystko gra. Wyrazy „open” i „pini” wyrażają początek i koniec. > mi open pali e tomo. — Zaczęłam budować dom. > mi pini pali e tomo. — Skończyłam budować dom. Słowo „sona” można przetłumaczyć jako „wiedza” albo „wiedzieć”, ale jako czasownik posiłkowy oznacza on „umieć”: > mi sona pali e tomo. — Umiem zbudować dom. > mi sona e ni. — Wiem to. > mi sona sitelen. — Umiem pisać/rysować. > mi sona e sitelen. — Znam napis/obraz. > ona li sona ala sona e toki Inli? — Czy oni znają angielski? Jeśli umieścimy „kama” przed „sona”, otrzymamy „uczyć się”. > jan lili li kama sona toki. — Dziecko uczy się mówić. > mi kama sona e toki pona. — Uczę się toki pony. Ewentualnie można powiedzieć: > mi kama sona toki kepeken toki pona. — Uczę się mówić w toki ponie. Słowa „wile” używa się w celu wyrażenia chęci lub potrzeby. > jan lili li wile moku. — Dziecko jest głodne / chce jeść. > jan lili li wile e ijo musi. — Dziecko chce zabawkę („przedmiot zabawy”). > wile sina li suli mute. — Twoje potrzeby są bardzo ważne. Oprócz wyżej wymienionych wyrazów, niektórzy również używają „awen” i „lukin” jako czasowników posiłkowych. „awen” w takich wypadkach oznacza „nadal [coś robić]”, a „lukin” znaczy „szukać, próbować [coś zrobić] > ona li lukin e lipu. — Oni czytają książkę. > ona li awen lukin e lipu. — Oni nadal czytają książkę. > mi jo e tomo. — Mam dom. > mi lukin jo e tomo. — Szukam domu, (który mogę posiąść). ## Czasowniki Wyraz „tenpo” przydaje się, ponieważ w wielu zdaniach pomaga określić czas wykonywania danej czynności. Jako że toki pona nie ma czasu gramatycznego, można go nadal określić, dołączając do zdania dodatkowe wyrażenie: > tenpo ni la mi moku. — (Teraz) jem. albo > mi moku lon tenpo ni. — Jem (w tej chwili). (Jak zostało to wyjaśnione na [stronie 9](pl_9.html), słów „lon” i „la” można często używać naprzemiennie). Wyrażenia „tenpo pini” i „tenpo kama” używa się do przedstawienia kolejno czasu przeszłego i przyszłego. > tenpo pini la mi pali e ijo ike mute. — Zrobiłam dużo złych rzeczy w przeszłości. > tenpo kama la o moku ala e kasi ni. — Na przyszłość nie jedz tej rośliny. Oczywiście o czas można również pytać. Wtedy używamy konstrukcji „tenpo seme”: > tenpo seme la sina pini e pali sina? — Kiedy skończyłaś swoją pracę? ## Różnice dialektalne > %info% > W tej części wyjaśniono, jak różne kursy toki pony różnią się > sposobem wyrażania pewnych idei. Ze słów „open” i „pini” korzysta się czasem jak z czasowników posiłkowych w społeczności toki pony, ale użycie to nie zostało opisane ani w oficjalnej książce toki pony, ani w kursie „o kama sona e toki pona!”. ## Ćwiczenia A teraz spróbuj określić znaczenie poniższych zdań. * o open e lupa. * tenpo lili la mi kama tawa sina. * mi wile tawa ma ante. * sina ken ala ken kama tawa tomo mi? * sina kama tawa tomo mi la o kepeken e nasin Seloka. * sina lon nena la sina ken lukin e ijo mute. I przetłumacz następujące zdania na toki ponę: * Czy wiesz jak to zrobić? * Wszystko jest możliwe. * Czy możesz otworzyć te drzwi? * Jeżeli nie posłuchasz ekspertów, twoja praca będzie zła. * Nadal uczę się toki pony. [Odpowiedzi](pl_answers.html#p10) [Poprzednia strona](pl_9.html) [Strona początkowa](pl_index.html) [Następna strona](pl_11.html)