% toki pona strona 10 — czasowniki posiłkowe, czas i miejsce
% /dev/urandom
% marzec 2020

Słownictwo na tej stronie — czasowniki posiłkowe:

| słowo | znaczenie |
|----|----|
| kama | nadchodzący, przyszłość, przyszły, zdarzenie |
| ken | móc, możliwość |
| open | rozpocząć, otworzyć, otwarty |
| pini | skończyć, koniec, zamknąć |
| sona | wiedza, wiedzieć, umieć |
| wile | chcieć, potrzeba, pragnienie |

...i zwykłe słowa:

| słowo | znaczenie |
|----|----|
| lupa | dziura, drzwi, okno |
| nasin | ścieżka, droga, reguła, sposób |
| nena | wzgórze, góra, przycisk, wypukłość, nos |
| tenpo | czas, moment, raz (np. dwa razy) |

## Czasowniki posiłkowe

Została nam tylko jedna cecha gramatyczna toki pony — czasowniki posiłkowe.
Są to wyrazy, które stawia się przed innymi czasownikami w celu zmodyfikowania
ich znaczenia.

Słowa „kama” można użyć zarówno jako czasownika oznaczającego „przyjść”, jak
i rzeczownika oznaczającego trwającą czynność:

> mi jo e moku. — Mam jedzenie.
>
> mi kama jo e moku. — Otrzymałam/otrzymuję jedzenie.

> mi kama tan ma Losi. — Pochodzę z Rosji.

Jako czasownik posiłkowy, słowo „ken” działa podobnie do polskiego „móc”:

> mi pali e tomo. — Pracuję nad domem.
>
> mi ken pali e tomo. — Mogę pracować nad domem.

Można go też użyć w znaczeniu „możliwość”.

> ni li ken. — To jest możliwe.

> ken la ale li pona. — Może wszystko gra.

Wyrazy „open” i „pini” wyrażają początek i koniec.

> mi open pali e tomo. — Zaczęłam pracować nad domem.

> mi pini pali e tomo. — Skończyłam pracować nad domem.

Słowo „sona” można przetłumaczyć jako „wiedza” albo „wiedzieć”, ale jako
czasownik posiłkowy oznacza on „umieć”:

> mi sona pali e tomo. — Umiem zbudować dom.

> mi sona e ni. — Wiem to.

> mi sona sitelen. — Umiem pisać/rysować.

> mi sona e sitelen. — Znam napis/obraz.

> ona li sona ala sona e toki Inli? — Czy oni znają angielski?

Jeśli umieścimy „kama” przed „sona”, otrzymamy „uczyć się”.

> jan lili li kama sona toki. — Dziecko uczy się mówić.

> mi kama sona e toki pon. — Uczę się toki pony.

Ewentualnie można powiedzieć:

> mi kama sona toki kepeken toki pona. — Uczę się mówić w toki ponie.

Słowa „wile” używa się w celu wyrażenia chęci lub potrzeby.

> jan lili li wile moku. — Dziecko jest głodne / chce jeść.

> jan lili li wile e ijo musi. — Dziecko chce zabawkę („przedmiot zabawy”).

> wile sina li suli mute. — Twoje potrzeby są bardzo ważne.

Oprócz wyżej wymienionych wyrazów, niektórzy również używają „awen” i „lukin”
jako czasowników posiłkowych. „awen” i „lukin”