From dd07ebc18902e151874fb40bb918ac05a7877fb5 Mon Sep 17 00:00:00 2001 From: =?UTF-8?q?Maksymilian=20Kr=C3=B3l?= Date: Fri, 26 Feb 2021 09:07:24 +0000 Subject: [PATCH] Upload New File --- pages/tokipona/pl_7.md | 188 +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ 1 file changed, 188 insertions(+) create mode 100644 pages/tokipona/pl_7.md diff --git a/pages/tokipona/pl_7.md b/pages/tokipona/pl_7.md new file mode 100644 index 0000000..37700a5 --- /dev/null +++ b/pages/tokipona/pl_7.md @@ -0,0 +1,188 @@ +% toki pona: strona 7 – zdania wykrzyknikowe, pytające, rozkazujące i imiona +% /dev/urandom +% marzec 2020 + +Nowe słownictwo na tej lekcji: + +| słowo | znaczenie | +|----|----| +| a | (ogólny wykrzyknik wyrażający emocję) | +| anu | lub, albo | +| mu | (dowolny dźwięk wydawany przez zwierzę)| +| o | (zwrot do kogoś lub wydanie polecenia) | +| seme | co? (do tworzenia pytań)| + +| słowo | znaczenie | +|----|----| +| kute | słuchać, słyszeć, ucho | +| nimi | słowo, wyraz, imię | +| lawa | głowa, kontrolować, rządzić, główny | +| anpa | nisko, skromny, zależny, podbić/pokonać, schylać się | +| insa | wnętrze, środek, zawartość, brzuch | + +## Uwagi na temat słownictwa + +Różne znaczenia słowa „anpa” wydają się wzajemnie wykluczać, ale w praktyce +znaczenie tego wyrazu zależy od tego, co następuje zaraz po nim. + +Słowo „anpa” jako czasownik przechodni z „e” oznacza „zwalczyć” albo „pokonać”: + +* jan wawa li anpa e jan utala ike. — Silny człowiek pokonał złego wojownika. + +Jeśli jednak wyraz „anpa” nie ma dopełnienia czy przyimka, jak „tawa”, +oznacza on „kłonić się”: + +* jan pali li anpa tawa jan lawa. — Pracownik ukłonił się szefowi. + +Słowo „anu” samo w sobie oznacza „lub”: + +> ona li pona mute anu ike mute. mi sona ala. — Jest (albo) bardzo dobrze, albo bardzo źle. Nie wiem. + +## Zdania wykrzyknikowe i rozkazujące + +Słówko „a” służy jako uniwersalny wykrzyknik, używany do wyrażenia emocji +w zdaniu lub wzmocnienia go. Dodaje się go zazwyczaj na końcu zdania lub używa +jako samodzielne wyrażenie. + +> sina suwi a! — Jesteś taki słodki! + +Poza tym „a a a!” oznacza śmiech (Ha, ha, ha!). + +Wyraz „mu” oznacza jakikolwiek dźwięk wydawany przez zwierzę. + +Słowa „o” używa się, by zwrócić się do kogoś lub wydać mu polecenie. + +Jeżeli użyjemy je na początku zdania, reszta zdania zostanie zamieniona +w zdanie rozkazujące. + +> o kute e mi! — Wysłuchaj mnie! + +Natomiast na końcu frazy nominalnej słówko to pełni funkcję wołacza. + +> sina o! — Ej, ty! + +> jan pona o! — Przyjacielu! + +Oba sposoby można łączyć. + +> jan pali o, kepeken e ilo awen! — Pracowniku, używaj wyposażenia ochronnego! + +## Pytania + +W toki ponie pytania można formułować na dwa sposoby. + +Pytania typu tak/nie buduje się, zaczynając zdanie w zwykły sposób, ale +zastępując słowo, o które pytamy, konstrukcją „[słowo] ala [słowo]”. + +> sina pona ala pona — Wszystko gra? + +W toki ponie nie ma słów na „tak” lub „nie”. Jeżeli chcemy odpowiedzieć +twierdząco, powtarzamy użyte słowo, a jeśli przecząco — dodajemy do niego „ala”. + +> pona. — Tak. + +> pona ala. — Nie. + +(Z tego, co rozumiem, struktura ta jest podobna tej w języku mandaryńskim). + +> ona li pali ala pali? — Czy oni pracują? + +> jan lili li moku ala moku? — Czy dzieci jedzą? + +Jako alternatywny wariant działa także „anu seme” („czy co?”), które dodaje się +na końcu zdania. + +> sina pona anu seme? — Wszystko gra? + +Pytania otwarte mogą zostać sformułowane, zaczynając zdanie jak zawsze, +ale zastępując słowo, o które pytamy, wyrazem „seme”: + +> sina pali e seme? — Co robisz? / Nad czym pracujesz? + +> jen same li pakala e ona? — Kto to zepsuł? („Jaka osoba to zepsuła?”) + +> ijo ni li seme? — Co to jest? + +> sewi li laso tan seme? — Dlaczego niebo jest niebieskie? („Niebo jest niebieskie, +ponieważ co?") + +## Imiona (nieoficjalne słowa) + +Jak dotąd, wszystko tutaj nazywaliśmy posługując się rodzimymi wyrazami toki pony. +Ale to nie wystarcza, jeżeli na przykład chcesz zwrócić się do kogoś po imieniu. +Nazwy własne lub „nieoficjalne słowa”, bo tak w toki ponie się je nazywa, to imiona, +nazwy miast, państw, itd. Zostały one zaczerpnięte z narodowego języka, jakiego +używa się w danym miejscu, i dostosowane pod kątem fonologii toki pony. +W przeciwieństwie do oficjalnych słów tego języka, te pisze się dużą literą. + +Nieoficjalne słowa są zawsze traktowane jak przymiotniki. To oznacza, że muszą być +one doczepione do jakiegoś rzeczownika. + +> jan Mimi — Mimi (jako osoba) + +> ma Kanata — Kanada (jako państwo) + +> toki Posuka — język polski + +> ma tomo Napoli — Neapol (jako miasto) + +Nieoficjalnych słów można też użyć jako przymiotniki: + +> jan Kanata — Kanadyjczyk + +Nazwy i imiona można przełożyć na toki ponę w różnoraki sposób. Dlaetego jedno miasto +czy państwo może posiadać kilka nieoficjalnych nazw. (Istnieją jednak słowniki +skupiające nazwy państw, miast i języków, i są wolne do użytku). + +Ponadto użytkownicy toki pony mają wolną rękę w kwestii wyboru swojego +tokipońskiego imienia. Może być ono stokiponizowaną wersją własnego imienia +albo czymś zupełnie nowym. + +> %info% +> Imienia ludzi w toki ponie zaczynają się od „jan”. Członkowie społeczności +> toki pony często używają swojego tokipońskiego imienia nawet, gdy mówią +> innym języku. Słowo „jan” pozostaje mimo to. + +> %info% +> Na [stronie 7a] znajdują się informacje na temat tworzenia nieoficjalnych słów. + +> %warning% +> Choć nie jest to idealne rozwiązanie, to czasem dopuszczalne jest użycie rodzimego > słowa bez dostosowywania go do zasad toki pony. +> Na przykład osoba do osoby o imieniu Robert można zwrócić się „jan Lope” +> albo „jan Robert”. + +# Przykłady + +> o toki ala a! — Zamknij się! („Nie mów!”) + +> sina pali ala pali e ni? — Ty to zrobiłeś? + +> mi jan San. mi lon ma Mewika. — Jestem John. Mieszkam w USA. + +> nimi sina li seme> — Jak się nazywasz? + +> jan lawa mi li ike mute. — (Mój szef / nasz przywódca) jest bardzo zły. + +> jan Kami o, toki! — Cześć, Kamil! + +## Ćwiczenia + +A teraz spróbuj zrozumieć poniższe zdania. + +> * jan Lisa o, moku ala e kili ni a! +> * kulupu Katowise li anpa e kulupu ale ante. +> * o toki insa ala e ni: jan pali li anpa tawa jan lawa. +> * sina pali e ni tan seme? +> * insa mi li pakala. o pona e mi a! + +I przetłumacz następujące na toki ponę. + +> * Myślę, że bogowie nie istnieją. +> * Nie hałasuj w bibliotece. +> * Mój szef powiedział, żebym nie spał w biurze. +> * Twój brat jest bardzo podobny do ciebie. +> * Nie wychodź na dwór/pole. + +[Odpowiedzi](pl_answers.html#p7) + +[Poprzednia strona](pl_6.html) [Pierwsza strona](pl_index.html) [Następna strona](pl_8.html) \ No newline at end of file