diff --git a/pages/tokipona/pl_9.md b/pages/tokipona/pl_9.md new file mode 100644 index 0000000..4a3a6f1 --- /dev/null +++ b/pages/tokipona/pl_9.md @@ -0,0 +1,147 @@ +% toki pona strona 9 — kontekst i złożone przymiotniki +% /dev/urandom +% marzec 2020 + +Słownictwo na tej stronie: + +| słowo | znaczenie | +|----|----| +| pi | (przegrupowuje przymiotniki/przysłówki) | +| la | „jeśli/kiedy” (wprowadza kontekst) | +| luka | dłoń, ręka, ramię | +| linja | podłużny, giętki przedmiot, nić, sznur, włos | +| palisa | podłużny, twardy przedmiot, gałąź, kij | +| selo | zewnętrze, otulina, skóra, granica | +| len | tkanina, ubranie, pokrowiec | +| lete | zimny, surowy | +| musi | rozrywkowy, artystyczny, zabawa, gra | + +Czas przedstawić kolejne dwie partykuły języka toki pona: „pi” oraz „la”. + +## pi + +Słówko „pi” przegrupowywuje przymiotniki i przysłówki. Normalnie przydawki +dodawane są do wcześniejszej grupy wyrazów jedna po drugiej. Na przykład: + +> jan wawa — silna osoba + +> jan wawa ala — brak silnych osób + +Jeżeli chceszc powiedzić „słaba osoba”, musisz zaprzeczyć słowu „wawa”, nie — „jan”. +I tutaj wkracza „pi”. + +> jan pi wawa ala — słaba osoba („osoba o braku siły”) + +Tym samym zastosowaniem można posłużyć się w innych przypadkach: + +> jan wawa mute — wiele silnych ludzi + +> jan pi wawa mute — bardzo silna osoba + +Partykuła ta może być również zastosowana w utartych zestawieniach wyrazowych: + +> jan toki utala — walczący mówca + +> jan pi toki utala — krytyk + +> %info% +> Jeżeli wolisz używać składni „toki [przymiotnik]”, gdy chcesz określasz temat rozmowy +> (tak jak pokazano na [stronie 4](pl_4.html)), „pi” przyda się w określaniu tematu +> rozmowy, który wymaga kilku słów, by go opisać. Przykładowo: +> +> > sina toki pi ma tomo mama sina. — Mówisz o swoim rodzinnym mieście. +> + +Włącznie ze zdaniami używającymi nieoficjalnych słów. + +> ma tomo Wasintan li ma tomo lawa pi ma Mewika. – Miasto Waszyngton jest stolicą +> („głównym miastem”) Stanów Zjednoczonych. + +## la + +Słówka „la” możemy użyć, aby zbudować zdania warunkowe oraz by wprowadzić kontekst. Oba te zabiegi przeprowadza się łącząc dwa zdania w jedno. + +> [zdanie A] la [zdanie]. + +> W kontekście [zdania A], [zdanie B]. + +Najczęściej tłumaczy się to zdanie jako: + +> Kiedy [zdanie A], wtedy [zdanie B]. + +Na przykład: + +> moku ni li pona la mi pana e ona tawa sina. — Jeżeli to danie jest dobre, +> dam ci je. + +> ona li moli la ni li ike tawa jan ale. — Jeżeli umrze, będzie to negatywne +> dla każdego. + +Ale użycie „la” nie ogranicza się na tym. Partykuła ta może również zastąpić +konstrukcje typu „lon [wyrażenie]”, kiedy mowa o miejscu lub czasie (więcej +informacji na ten temat na [następnej stronie](10.html)). + +> o kalama ala lon tomo lipu. — Bądź cicho w bibliotece. + +> tomo lipu la o kalama ala. — W bibliotece bądź cicho. + +Za pomocą tego wyrazu można również określić perspektywę; podobnie działa +„tawa”: + +> ni li pona tawa mi. — To jest dobre według mnie. / Lubię to. + +> mi la ni li pona. — (Z mojego punktu widzenia / według mnie), to jest dobre. + +...albo łączyć kilka zdań: + +> tan ni la... — Dlatego... + +> ni la... — À propos... + +> %info% +> Partykuły „la” można użyć na wiele różnych sposobów, również takich, o których +> nie wspomniano w tym kursie. Toki pona wielce polega kontekście, dlatego +> najlepiej jest po prostu „formułować zdania tak, aby się dogadać”. + +## Różnice dialektalne + +> %info% +> W tej części wyjaśniono, jak różne kursy toki pony różnią się +> sposobem wyrażania pewnych idei. + +Oficjalna książka, kursy online i moje osobiste upodobania różnią się tym, +jak stosują interpunkcję w zdaniach z „la”. + +W oficjalnej książce przecinek jest umieszczany przed partykułą „la” tylko +w momencie, kiedy złączone są dwa zdania. W innych przypadkach przecinka nie ma. + +Seria filmików „12 days of sona pi toki pona” w ogóle nie używa znaków przestankowych +(tak samo jest w przypadku kursu „o kama sona e toki pona!”). + +Osobiście wolę używać przecinka po „la” z uwagi na estetykę, ale w tym kursie +interpunkcja jest pomijana. W każdym razie użycie znaków przestankowych +polega czysto na guście. Jest tak za sprawą tego, że w miejscu, gdzie inne języki +użyłyby interpunkcji, w toki ponie taki sam zabieg można przeprowadzić korzystając +z partykuł lub rozbijając zdanie. + +## Ćwiczenia + +A teraz spróbuj zrozumieć poniższe zdania. + +* kulupu pi jan mute li ike tawa mi. +* tomo ni la mi toki kepeken toki pona, mi toki kepeken toki Inli. +* sina moku e soweli lete la ona li ike tawa sijelo sina. +* kalama musi ona li pona mute. +* sina kepeken ike e ilo la ona li pakala. + +I przetłumacz następujące na toki ponę. + +* Jeżeli na dworze jest ciemno, zostań w domu. +* Ona jest w barze („domu szalonej wody”). +* Głośna osoba („osoba o głośnych dźwiękach”) mówi dziwne rzeczy. +* Ta blondynka („kobieta o białych włosach”) jest atrakcyjna. +* Jeżeli nie będziesz rozmawiać z ludźmi, nie będziesz mieć przyjaciół. + +[Odpowiedzi](pl_answers.html#p9) + +[Poprzednia strona](pl_8.html) [Pierwsza strona](pl_index.html) [Następna strona](pl_10.html)