lipu-sona/pages/tokipona/riichi_mahjong.md

473 lines
17 KiB
Markdown
Raw Normal View History

2020-11-13 15:21:17 +03:00
% musi Lisi Masan (Riichi Mahjong)
% /dev/urandom
% tenpo mun #11 pi tenpo sike #2020
> %warning%
>
> lipu ni li pini ala. ona li ken jo e sona ike. ona li ken jo ala e sona suli.
> / this document is not finished. it can have errors or missing content.
>
2020-11-21 22:16:16 +03:00
> %warning%
>
> ken la, mi toki e nasin ale ala pi musi Lisi Masan. lipu nasin pi musi ni li
> suli mute. taso, sina wile musi kepeken musi pi sitelen tawa anu musi pi lipu
> kon la, lipu nasin ni li pona tawa sina. / This document probably doesn't
> explain all the rules of riichi mahjong -- this game has very complex rules,
> after all, but it'll be enough for video games or online play.
>
2020-11-13 15:21:17 +03:00
## nimi sin
> %warning%
>
> lipu ni li kepeken e nimi "soto", e nimi "teje". ona li nimi pi pu ala. [lipu
> ni](nimi_pi_pu_ala.html) li toki e ni: nimi ni li toki e seme?
>
## musi Lisi Masan
musi Masan li musi supa. <!-- mahjong is a board game. -->
jan 4 li utala kepeken musi ni tawa ni: ona li wile kama jo e mute pi nanpa pona ni: ona li suli #1. <!-- the goal is to gain most points. -->
tawa ni la, jan musi li wile pali e "luka" pona kepeken ijo musi. <!-- for this, they aim to collect a good hand with the pieces. -->
musi "Lisi Masan" (Riichi Mahjong) li ante pi musi Masan tan ma Nijon. <!-- Riichi Mahjong is the Japanese version of the game. -->
## ijo musi
![sitelen pi ijo musi pi musi Masan](mahjong_pieces.gif)
musi Lisi Masan la, ijo musi ante 34 li lon. ante wan la, ijo musi 4 sama li lon. ni la, ijo musi 136 li lon. <!-- there are 34 types of tiles, 4 of each tile, so 136 tiles. -->
sinpin pi ijo musi li jo e sitelen. monsi pi ijo musi li jo ala e sitelen. nasin musi la, ona li sama lipu pi musi supa. <!-- on one side they have an image, on the other they don't. they're similar to playing cards in that way. -->
poka en anpa en sewi pi ijo musi li jo ala e sitelen. poka ona li suli. sewi en anpa ona li lili.
ijo musi ni li:
2020-11-17 19:51:19 +03:00
* ijo musi nanpa (nimi lili: "nanpa")
2020-11-13 15:21:17 +03:00
2020-11-17 19:51:19 +03:00
* ijo musi pi kon tawa (nimi lili: "ijo kon" anu "kon")
2020-11-13 15:21:17 +03:00
2020-11-17 19:51:19 +03:00
* ijo musi pi akesi seli (nimi lili: "akesi seli" anu "akesi")
2020-11-13 15:21:17 +03:00
**ijo musi nanpa** ale li jo e nanpa. kulupu 3 pi ijo musi nanpa li lon:
* kulupu pi sitelen Kansi (nimi Nijon: "**Mansu**" anu "Man" (Manzu))
* kulupu pi sitelen sike (nimi Nijon: "**Pinsu**" anu "Pin" (Pinzu))
* kulupu pi sitelen pi palisa kasi (nimi Nijon: "**Sosu**" anu "So" (Sōzu))
nanpa pi ijo musi nanpa pi kulupu Mansu li sitelen lon ijo musi kepeken sitelen Kansi.
| nanpa pi ijo musi | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 |
|:-----------------:|:-:|:-:|:-:|:-:|:-:|:-:|:-:|:-:|:-:|
| sitelen Kansi ona |一 |二 |三 |四 |伍 |六 |七 |八 |九 |
| sitelen ante ken | | | | |五 | | | | |
nanpa pi ijo musi nanpa ante li sama ni: mute ijo lon sitelen ona.
ijo musi #1 pi kulupu Sosu li jo e sitelen waso.
2020-11-17 19:51:19 +03:00
ijo pi nanpa 1 en ijo pi nanpa 9 li "**ijo pi nanpa pini**" (nimi lili: **nanpa
pini**). ijo pi nanpa ante li "**ijo lili**".
2020-11-13 15:21:17 +03:00
**ijo pi kon tawa** ale li jo e sitelen Kansi pi nasin suli.
* **nasin Ton** (東) li nasin #1, li nasin ni: open pi tenpo suno la, suno li lon nasin ni.
* **nasin Nan** (南) li nasin #2, li nasin ni: ma Antasika li lon pini ona.
* **nasin Sa** (西) li nasin #3, li nasin ni: pini pi tenpo suno la, suno li lon nasin ni.
* **nasin Pe** (北) li nasin #4, li nasin ni: ma Asika li lon pini ona.
**ijo pi akesi seli** li ijo ni:
* **akesi seli walo** (nimi Nijon: "Paku" (Haku)) li jo e sitelen ala.
* **akesi seli laso** (nimi Nijon: "Atu" (Hatsu)) li jo e sitelen Kansi "發" laso.
* **akesi seli loje** (nimi Nijon: "Sun" (Chun)) li jo e sitelen kansi "中" loje.
2020-11-17 19:51:19 +03:00
ijo pi kon tawa en ijo pi akesi seli li **ijo wawa**.
2020-11-13 15:21:17 +03:00
## nasin pi open musi
jan ale li kama jan musi pi nasin wan. nasin ni li sama nasin pi ijo pi kon tawa. musi mute la, jan musi li pali e ni:
* jan musi wan li kama jo e ijo wan pi kon tawa ale, li tawa e ona lon supa musi lon nasin ni: sinpin ona li lon anpa.
* jan musi wan li tawa nasa e ona lon supa musi tawa ni: jan ala li sona e ni: ijo musi seme li seme?
* jan musi ale wan li kama jo e ijo musi wan, li kama jan musi pi nasin sama nasin pi ijo musi.
* jan musi ale li tawa monsi e ijo musi ona tawa poki pi ijo musi ale.
jan musi li kama tawa supa musi lon nasin ni:
* supa musi li wile jo e poka 4.
* jan musi pi nasin Ton (nimi lili: "jan musi Ton" anu "**jan Ton**") li ken wile e ni: ona li lon poka seme?
* jan musi pi nasin Nan (nimi lili: "jan musi Nan" anu "**jan Nan**") li tawa poka pi musi supa ni: ona li lon nasin teje tawa jan musi pi nasin Ton.
* jan musi pi nasin Sa (nimi lili: "jan musi Sa" anu "**jan Sa**") li tawa poka pi musi supa ni: ona li lon nasin teje tawa jan musi pi nasin Nan.
* jan musi pi nasin Pe (nimi lili: "jan musi Pe" anu "**jan Pe**") li tawa poka pi musi supa ni: ona li lon nasin teje tawa jan musi pi nasin Sa.
ale li pona, jan musi li lon ma sama ni:
```
jan musi Sa
+-----------------+
| |
| |
| |
jan | supa | jan
musi | | musi
Pe | musi | Nan
| |
| |
| |
+-----------------+
jan musi Ton
```
![ijo ni li toki e ni: tenpo seme li lon? tenpo open la, jan musi seme li jan musi pi nasin Ton](mahjong_indicator.gif)
jan musi Ton li tawa e **ilo sona pi tenpo musi** lon poki ona lon nasin ni: poki pi sitelen "Ton" (東) li lon sewi. ona li toki e ni: kulupu pi tenpo musi pi nasin Ton li lon, jan ni li jan musi pi nasin Ton lon tenpo open.
jan ale musi li ante nasin e ijo musi ale tawa ni: sinpin ona li lon anpa. ona li tawa nasa e ona ale lon supa musi. ni li tawa ni: jan ale li wile ala sona e ni: ijo musi seme li lon seme? <!-- players first put all the tiles face-down and shuffle them. -->
ni li pini la, jan musi ale wan li wile pali e ni: o pali e "palisa" 2 pi ijo musi 17. ijo musi ale li wile awen lon nasin ni: sinpin ona li lon anpa. (poka pi ijo musi wan li wile "pilin" e poka ante pi ijo musi ante.) o tawa e "palisa" wan tawa sewi pi "palisa" ante. jan ale li pini e ni la, **sinpin** li lon. <!-- then each player must build two lines of 17 tiles each and put one on top of another. after this is done, the "wall" is built. -->
```
.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.
|_|_|_|_|_|_|_|_|_|_|_|_|_|_|_|_|_|
|_|_|_|_|_|_|_|_|_|_|_|_|_|_|_|_|_|
```
(sitelen pi poka wan pi sinpin musi)
sinpin pini li wile lukin sama sitelen selo pi palisa 4 (nimi pi pu ala: "leko").
jan musi Ton li tawa wawa e **ilo pi nanpa nasa pi poka 6** tu. poka sewi ona li pana e nanpa. ona li toki e ni: sinpin li open lon poka seme?
| nanpa | poka sinpin |
|:--------:|:-------------------:|
| 2,6,10 | poka pi nasin Nan |
| 3,7,11 | poka pi nasin Sa |
| 4,8,12 | poka pi nasin Pe |
| 5,9 | poka pi nasin Ton |
jan musi Ton li tawa wawa e ilo pi nanpa nasa tu lon tenpo sin. poka sewi ona li pana e nanpa. ona li toki e ni: sinpin li pakala lon ma seme? o nanpa tan nasin teje pi jan musi ni tawa nasin soto ona.
```
1 1 1
2 1 0 9 8 7 6 5 4 3 2
2020-11-17 19:51:19 +03:00
| | | | | | | | | | |
V V V V V V V V V V V
2020-11-13 15:21:17 +03:00
.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.
|_|_|_|_|_|_|_|_|_|_|_|_|_|_|_|_|_|
|_|_|_|_|_|_|_|_|_|_|_|_|_|_|_|_|_|
(nasin soto) (nasin teje)
(jan musi)
```
jan musi Ton li kama jo e ijo musi 4 (supa 2 pi ijo 2) tan nasin soto pi ma ni.
```
ilo pi nanpa nasa li pana e nanpa "6".
o kama jo e ijo musi ni.
\______________________/
|
.-.-.-.-.-.-.-.-.-. .-.-. .-.-.-.-.-.-.
|_|_|_|_|_|_|_|_|_| |_|_| |_|_|_|_|_|_|
|_|_|_|_|_|_|_|_|_| |_|_| |_|_|_|_|_|_|
```
jan musi Nan en jan musi Sa en jan musi Pe li pali e ijo sama.
```
(#4) (#3) (#2) (#1)
j. Pe j. Sa j.Nan j.Ton
_____ _____ _____ _____
.-.-.-. .-.-. .-.-. .-.-. .-.-. .-.-.-.-.-.-.
|_|_|_| |_|_| |_|_| |_|_| |_|_| |_|_|_|_|_|_|
|_|_|_| |_|_| |_|_| |_|_| |_|_| |_|_|_|_|_|_|
```
poka ni li jo e ijo musi 2 taso la, o kama jo e ijo musi 2 tan ona, e ijo musi 2 ante tan nasin te pi poka sinpin lon nasin soto.
sina lukin e supa musi tan sewi la, nasin pi ijo musi li sama nasin palisa pi ilo tenpo sike. (taso, nasin pi jan musi li ante monsi.)
```
|||||||||||||||||
= -
= .-------> --. =
= | jan musi | =
= li kama | =
= ^ jo e ijo V =
= | musi lon =
= | nasin ni. | =
= `-- <-------' =
- =
|||||||||||||||||
```
jan musi ale li pali e ijo sama, kepeken nasin nanpa sama, lon tenpo tu.
ni li pini la, jan musi ale li kama jo e ijo musi wan tan sinpin kepeken nasin nanpa sama.
2020-11-21 22:16:16 +03:00
nasin ante tan ma ni: sinpin li open pakala lon ma ni la, ijo musi 14 li weka tan
sinpin, li kama "sinpin moli".
```
sinpin moli
ijo musi lukin pi wawa Tola (sewi #3)
|
V
open .-.-.-.-.-.-.-.
------->|_|_|_|_|_|_|_| pini
(sewi #1)|_|_|_|_|_|_|_|<-------- (anpa #7)
```
ijo musi sewi #3 pi sinpin moli li kama ijo musi lukin pi wawa Tola. o ante
nasin e ona tawa ni: sinpin ona li lon sewi. ona li toki e ni: ijo musi ale pi
nanpa kama, anu ijo musi pi sitelen kama, li ijo musi pi wawa Tola. jan li kama
pona la, ijo pi wawa Tola li lon luka ona la, ona li kama jo e nanpa pona suli
sin. (o kama sona e wawa Tola lon wan kama.)
2020-11-13 15:21:17 +03:00
ni li pini la, musi li open.
## luka pona li seme?
jan ale li musi la, ona li wile jo e "luka pona". ijo musi 14 ona li wile pona tawa nasin tu ni:
* ona li jo e **kulupu 4**, e **kulupu lili 1**.
* ona li pona tawa **nasin Jaku** wan anu nasin Jaku mute.
### "kulupu" li seme?
kulupu ni pi ijo musi li lon:
* "**kulupu nasin**" li jo e ijo musi 3 pi kule sama, pi nanpa poka.
* * ijo musi "Mansu 4" en "Mansu 5" en "Mansu 6" li kulupu nasin.
* * sina ken pali e kulupu nasin kepeken ijo nanpa taso.
* "**kulupu sama**" li jo e ijo musi 3 sama.
* "**kulupu suli**" (nimi ante: "kulupu Kan") li jo e ijo musi 4 sama.
luka pona li wile e kulupu 4. kulupu nasin en kulupu sama en kulupu suli li kulupu.
* "**kulupu lili**" li jo e ijo musi 2 sama.
jan li toki e "kulupu" la, ona li toki ala e "kulupu lili".
luka pona li wile e kulupu lili 1.
## nasin Jaku li seme?
nasin Jaku li nasin ni: ijo musi ale sina li pona tawa ona la, sina ken kama pona. nasin Jaku mute li lon.
o sona e nasin Jaku pi pali kiwen ala ni:
* **"ijo lili taso"**. o jo ala e ijo pi nanpa pini (nanpa 1 en nanpa 9), e ijo akesi, e ijo kon.
* **"nasin Jakupa"**. o jo e kulupu pi ijo musi ni:
* * ijo akesi.
* * ijo kon ni: sina jan musi pi nasin sama.
* * ijo kon ni: tenpo musi pi nasin sama li lon.
* **"nasin sama 2"**. o jo e kulupu nasin 2 pi ijo sama.
2020-11-21 22:16:16 +03:00
## tenpo musi
musi li open la, **tenpo musi #1 pi nasin Ton** li lon.
musi pi mute sili li jo e tenpo musi 8. ona li jo e **tenpo musi 4 pi nasin
Ton**, e **tenpo musi 4 pi nasin Nan**. musi pi tenpo ni li jo e nimi "Ansan"
(nimi Nijon: "Hanchan", 半荘).
musi li ken jo e tenpo musi 4 taso. ni li lon la, ona li jo e tenpo musi 4 pi
nasin Ton taso. musi pi tenpo ni li "musi pi nasin Ton taso", li jo e nimi
"Tonpusen" (nimi Nijon: "Tonpuusen", 東風戦).
ni li ken: tenpo musi 8 li pini. taso, nasin musi li toki e ni: musi li pini
ala. ni li lon la, tenpo musi pi nasin Sa li lon.
o sona e ni: **tenpo musi ale la, jan musi Ton li jan musi #1.**
## mani musi en nanpa pona
open musi la, jan ale li kama jo e mute sama pi nanpa musi.
musi pi mute suli la, jan ale li kama jo e mani musi 25000, taso musi ante la,
ona li ken jo e mute ante.
jan wan li kama jo e luka pona tan sinpin la, ona li kama jo e mani musi
tan jan ale.
jan wan anu jan mute li kama jo e luka pona tawa ijo weka pi jan ante la, ona li
kama jo e mani musi tan jan ni.
jan musi Ton li jo e luka pona la, ona li kama jo e mani musi pi mute suli.
taso, ona li wile pana e mani musi la, ona li pana e mute suli ona.
jan li pana e mani musi tawa jan ante la, mute ona li kama tan **nanpa pona
suli** (nimi Nijon: "An" / "Han", 飜), tan **nanpa pona lili** (nimi Nijon: "Pu"
/ "Fu", 符).
nasin Jaku en ijo musi pi wawa Tola li pana e nanpa pona suli.
kulupu en kulupu suli li pana e nanpa pona lili. kulupu pi ijo suli li pana e
nanpa pona mute. kulupu len pi pana e nanpa pona mute. ijo ante li pana e nanpa
pona lili. lipu ni li toki e ni lon wan kama.
2020-11-13 15:21:17 +03:00
## nasin musi
2020-11-21 22:16:16 +03:00
jan musi Ton li jan musi #1.
jan musi Nan li jan musi #2.
jan musi Sa li jan musi #3.
jan musi Pe li jan musi #4.
open la, tenpo tawa pi jan musi Ton li lon. ona li ante lon nasin nanpa. tenpo
tawa pi jan musi Pe li pini la, tenpo tawa pi jan musi Ton li open.
tenpo tawa pi jan musi la, ona li pali e ni.
1. ona li kama jo e ijo musi wan tan sinpin.
2. ona li jo e ijo musi 14. ijo musi ni li "luka" ona.
3. luka li pona la, ona li ken toki e ni: "luka mi li pona" (nimi Nijon: "Tumo"
/ "Tsumo", ツモ ). ona li pali e ni la, tenpo musi li pini.
4. jan li jo e kulupu suli lon luka ona la, ona li ken toki e nimi "Kan" (nimi
Nijon: "Kan", カン) (lipu ni li toki e nasin pi toki "Kan" lon wan kama.)
5. luka li pona ala la, anu ona li wile ala ona li wile ala pali e ni la, ona li
weka e ijo musi wan. (nasin ante li ken. lipu ni li toki e ona lon wan kama.)
jan li weka e ijo musi la, jan ante li pana e ona tawa ma pi ijo weka ona lon
supa musi lon nasin ni: sinpin ijo li lon sewi. jan ale li ken lukin e ijo weka
pi jan musi.
jan ante ale li ken pali e ni: **ijo weka en luka ona li pali e luka pona la, ona
li ken toki e ni: "pona tan ijo sina"** (nimi Nijon: "Lon" / "Ron", ロン). ona li
pali e ni la, tenpo musi li pini. **jan mute li ken toki "pona tan ijo sina" lon
tenpo sama.**
jan musi li ken kama jo e ijo weka lon nasin ni.
* jan ante ale li ken pali e ni: **ijo weka en ijo pi luka ona li pali e kulupu
suli la, ona li ken toki e nimi "Kan"** (nimi Nijon: "Kan", カン).
* jan ante ale li ken pali e ni: **ijo weka en ijo pi luka ona li pali e kulupu
sama la, ona li ken toki e nimi "Pon"** (nimi Nijon: "Pon", ポン).
* **jan pi tenpo tawa kama wan** li ken pali e ni: **ijo weka en ijo lon luka
ona li pali e nasin la, ona li ken toki e nimi "Si"** (nimi Nijon: "Chii",
チー).
ona li pali e ni la , ona li kama jo e ijo weka, li tawa e ona, e ijo ante pi
kulupu ni ni tawa poka pi luka ona. ona li ante e nasin pi ijo weka:
ona li lon poka sama pi jan ni: ona li weka e ijo musi ni.
```
toki toki
"Si","Pon" "Kan"
___.--.--. ___.--.--.--.
| | | | | | | | | jan pi poka soto li weka e ijo musi ni.
|___|__|__| |___|__|__|__|
.--.___.--. .--.___.--.--.
| | | | | | | | | jan pi poka sinpin li weka e ijo musi ni.
|__|___|__| |__|___|__|__|
.--.--.___ .--.--.--.___
| | | | | | | | | jan pi poka teje li weka e ijo musi ni.
|__|__|___| |__|__|__|___|
```
toki li toki "Kan" la, ni li lon:
* jan musi li wile kama jo e ijo musi wan sin. ona li kama e ona tan open pi
sinpin moli.
* luka ona li pona la, jan li ken toki e "luka mi li pona". ona li pali e ni la,
tenpo musi li pini.
* tenpo musi li pini ala la, ijo musi pini pi sinpin li tawa pini pi sinpin
moli.
* ijo musi lukin pi wawa Tola sin li open lon sinpin moli, lon poka pini pi ijo
ijo musi lukin pi wawa Tola pi tenpo pini.
sin la, **jan li ken toki e nimi "Kan" tan luka ona taso** (ni li lon la, kulupu
suli ona li "**kulupu suli len**"). luka ona li len la, luka ona li kama open
ala. ni li lon, kulupu suli ona li ante nasin tawa ni: sinpin pi ijo tu li lon
sewi. sinpin pi ijo tu ante li lon anpa.
ijo musi ni li ante nasin tawa ni: sinpin ona li lon sewi. sewi pi sinpin ona li
lon poka pi sewi ona. jan ale li ken lukin e ijo ni. ona li ken ala weka e ijo
musi ni, li ken ala ante e kulupu ni. luka ona li "open".
tenpo tawa ona li lon. ona li wile weka e ijo musi wan.
jan ala li kama jo e ijo musi weka la, tenpo tawa pi nanpa kama li lon.
## luka open en luka len
jan musi li kama ala jo e ijo musi tan jan musi ante la, luka ona li len. ante
la, ona li open. luka open li pona lili. luka len li pona suli. ni li tan ni:
* nasin Jaku ni li lon: ona li pali ala tawa luka open.
* nasin Jaku ni li lon: ona li pana e nanpa pona suli pi mute suli tawa luka
len. ona li pana e nanpa pona suli pi mute lili tawa luka open.
* jan pi luka open li ken ala toki "Lisi".
## kama Tenpa en toki Lisi
jan musi li ken jo e luka ni: luka li ken kama pona kepeken ijo musi wan ante
taso. ni li lon la, luka ona li jo e kama Tenpa (nimi Nijon: "Tenpai",
テンパイ).
luka ni li len la, jan li weka e ijo musi la, ona li ken toki "Lisi" (nimi
Nijon: "Riichi", リイチ). ona li pali e ni la, ni li lon:
* ona li pana e mani musi 1000 tawa supa musi. ona li jo ala e mani musi 1000
la, ona li ken ala toki "Lisi".
* ona li ante nasin pi ijo weka lon ni: sewi pi sinpin ona li lon poka pi sewi
ona.
jan li toki "Lisi" la, ona li pona tawa nasin Jaku "Lisi", li kama jo e nanpa
pona suli 1. taso, ona li ken ala ante e "**ijo pona ken**" pi luka ona:
* luka pi jan musi li ken kama pona kepeken ijo musi wan la, ijo musi ni li "ijo
pona ken" pi jan musi ni.
* ona li ken ala toki "Si", li ken ala toki "Pon".
* ona li ken toki "Kan" tawa kulupu suli len taso. taso, kulupu suli len li
pakala e kulupu ante pi luka ona la, ona li ken ala toki "Kan".
* ona li ken toki "pona tan ijo sina" awen, li ken toki "luka mi li pona" awen.
2020-11-13 15:21:17 +03:00